Działalność Instytutu Pamięci Narodowej obejmuje między innymi wykonywanie zadań z zakresu upamiętniania walk i męczeństwa. Wykonywać je może także poprzez trwałe upamiętnianie związanych z tymi miejscami faktów, wydarzeń i postaci.
Poznański oddział Instytutu, w ramach realizacji powyższych zadań, doprowadził do trwałego upamiętnienia miejsca pochówku 30 osób, które 31 stycznia 1945 r. w Poznaniu przy ul. Woźnej 11 zginęły na skutek zawalenia się schronu-piwnicy, wywołanego uderzeniem pocisku w kamienicę. Bitwa o Poznań, toczona przez Armię Czerwoną z wojskami niemieckimi, tak jak każde inne działania wojenne, przyniosła bowiem śmierć i cywilom. W tym przypadku, pod gruzami swej kamienicy zginęli jej mieszkańcy (i inni cywile), którzy w jej piwnicy starali się uzyskać schronienie. Spod zniszczonych stropów, natychmiast po wybuchu, starano się wydobyć kogoś, kto przeżył. Wyciągnięto jedynie dwie osoby – kobietę, która na skutek obrażeń później zmarła oraz ranną w nogę siedmioletnią dziewczynkę – Anię. Wszystkie pozostałe osoby zginęły, a spod gruzów udało się je wydobyć dopiero po zakończeniu walk. Ich szczątki pochowano dopiero w maju 1945 r.
Fragmenty wspomnień Anny Helleblad z d. Tuczyk – uratowanej wówczas spod gruzów dziewczynki – zostały opublikowane w artykule na stronie internetowej poświęconej 72. rocznicy zakończenia walk o Poznań.
Grób 30 ofiar na poznańskim cmentarzu górczyńskim przez dziesięciolecia pozostawał bezimienny i opiekowali się nim jedynie najbliżsi pochowanych. Ze względu na pochowane w tym grobie osoby oraz związane z nim wydarzenia, administracja cmentarza uznawała go za niepodlegający użyciu do ponownego pochowania (art. 7 ust. 5 Ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych, Dz.U. z 1959 nr 11 poz. 62 ze zm.). Takie stanowisko przyjęła też kilka lat temu Komisja ds. miejsc pamięci Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Grób ten stał się bowiem wymownym symbolem tragedii, jakiej podczas działań wojennych w 1945 r. doświadczyła ludność cywilna Poznania.
Kwerendy archiwalne oraz zapisy w księgach cmentarnych i metrykalnych umożliwiły odtworzenie listy imiennej osób, które zginęły w schronie przy ul. Woźnej 11 w Poznaniu. Dzięki temu, nie tylko powstał nowy, trwały pomnik nagrobny, ale – co najważniejsze – przywrócono pamięć o pochowanych tam osobach, umieszczając ich imiona, nazwiska i wiek życia na płycie nagrobnej.
Poniżej prezentujemy treść inskrypcji nagrobnej, nazwiska zostały umieszczone w kolejności alfabetycznej z uwzględnieniem więzi rodzinnych:
„Tu spoczywają w Bogu ofiary walk o Poznań
Śp
Roman Chmielewski lat 60
Seweryna Chmielewska lat 59
Irena Chmielewska lat 37
Hieronim Chmielewski lat 15
Wiktoria Kochelska lat 35
Ludwik Kochelski lat 8
Janusz Kochelski lat 6
Mirosława Kochelska 7 m-cy
Ignacy Kociałkowski lat 46
Leokadia Kociałkowska lat 38
Jerzy Kociałkowski lat 2
Bernard Pachołek lat 40
Zygmunt Pachołek lat 13
Stanisława Pachołek lat 38
Andrzej Pachołek lat 6
Stanisław Paszkiewicz lat 68
Janina Paszkiewicz lat 39
Wincentyna Paszkiewicz lat 37
Czesława Pietrucha lat 33
Czesław Piszczorski lat 61
Emil Prestop
Marcin Rewers lat 34
Jan Studziński lat 50
Władysława Studzińska lat 43
Irena Studzińska lat 15
Edmund Studziński lat 12
Jan Tuczyk lat 69
Helena Tuczyk lat 35
Piotr Tuczyk lat 9
Jadwiga Woźniak lat 50
Zginęli 31.01.1945 przy ul. Woźnej 11.
Zdrowaś Mario”
Tekst i zdjęcia: Adam Kaczmarek