Instytut Pamięci Narodowej 99. rocznica zdobycia stacji Lotniczej Ławica - Aktualności -

W nocy z 5 na 6 stycznia 1919 roku została zdobyta przez powstańców wielkopolskich niemiecka Stacja Lotnicza w Ławicy (wówczas podpoznańskiej wsi). Powstała zaledwie 6 lat wcześniej ze składek pieniężnych mieszkańców stolicy prowincji poznańskiej, po zaakceptowaniu inicjatywy przez Wydział Lotnictwa w Berlinie. Po rozbudowie została wyposażona w koszary, warsztaty i trzy hale. Szkolono w niej personel latający i pomocniczy, dokonywano remontów i przeglądów samolotów oraz składowano sprzęt lotniczy. Stacjonował w niej 4. lotniczy oddziały zapasowy (Flieger Ersatz Abteilung Nr 4).

Po wybuchu Powstania Wielkopolskiego, opanowaniu całego miasta i rozszerzenia się działań powstańczych na teren Wielkopolski, w rękach niemieckiej jednostki wojskowej nadal znajdowało się lotnisko w Ławicy. Z jednej strony Stacja stanowiła więc zagrożenie dla powstańców (obawiano się np. nalotów na Poznań), z drugiej zaś strony obawiano się ewakuacji przez Niemców samolotów i sprzętu, które mogły być cenną zdobyczą.

Przygotowania organizacyjne do przejęcia Ławicy przez siły polskie podjęto jeszcze przed wybuchem powstania. Przyczynili się do tego członkowie „Polskiej Organizacji Wojskowej zaboru pruskiego”, którzy konspiracyjnie zwerbowali kilku pilotów i obserwatorów oraz ponad 30 mechaników lotniczych oraz dokonali rozpoznania obiektu i możliwości jego zajęcia.

4 stycznia 1919 roku, mimo oporu Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej, podjęto decyzję o ataku na Ławicę. Dzień później powstańcy zażądali od dowódcy Stacji poddania się oraz wydania lotniska i zgromadzonego sprzętu. Niemcy odmówili grożąc wysadzeniem zarówno lotniska, jak i amunicji zmagazynowanej w pobliskim Forcie VII.

Akcję zajęcia lotniska rozpoczęto od odcięcia dopływu prądu do Fortu VII i Stacji Lotniczej, przerwano także połączenia telefoniczne. Oddziały polskie liczyły nie więcej niż 400 ludzi. Główne siły podeszły w rejon koszar od strony wsi Ławica, czyli w przybliżeniu od strony dzisiejszego portu lotniczego przy ul. Bukowskiej. Powstańcom sprzyjała mgła, a brak prądu uniemożliwił niemieckiej załodze oświetlenie przedpola. Po odrzuceniu przez Niemców kolejnego żądania kapitulacji, doszło do wymiany ognia. Użyte zostały dwa działa, jednak starano się nie doprowadzić do większych zniszczeń, dwa pociski trafiły w zabudowania koszar (w tym w wieżę). Po około 20 minutach Stacja Lotnicza Ławica została zdobyta. Straty wśród walczących stron były niewielkie: dwóch zabitych i kilku rannych po stronie polskiej oraz zabity oficer saperów i kilku rannych po stronie niemieckiej. Do niewoli trafiła załoga Stacji.

Największym sukcesem, znaczącym dla rozwoju lotnictwa polskiego, było zdobycie ok. 30 nieuszkodzonych sprawnych do działań samolotów bojowych i szkoleniowych, wielu silników, części zamiennych, znacznych zapasów amunicji lotniczej. Ogólną wartość sprzętu i zapasów szacowano na 160 milionów marek niemieckich.

Następnego dnia powołano batalion pod nazwą „Stacja Lotnicza w Ławicy”, który stał się zaczątkiem bazy organizacyjnej i szkoleniowej lotnictwa Wojsk Wielkopolskich oraz wojsk lotniczo-balonowych Polski.

Fot. 1: Fragment jednej z tablic na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie (zapis sugeruje, że walki o Ławicę trwały od 28 grudnia 1918 r. do 6 stycznia 1919 r.)

Fot. 2–4: Widok współczesny na część zabudowań dawnych koszar Stacji Lotniczej Ławica, niewiele zmienionych od 1919 r.

Tekst i zdjęcia: Adam S. Kaczmarek