E-Księgarnia1 września 1939 r. od napaści Niemiec na Polskę rozpoczęła się druga wojna światowa. Armia niemiecka w sile około 1,8 mln żołnierzy, uzbrojona w 2,8 tys. czołgów, 10 tys. dział i około 3 tys. samolotów, bez wypowiedzenia wojny przekroczyła granice Polski. Zgodnie z planem „Fall Weiss” polska armia miała zostać okrążona i zniszczona na zachód od linii Wisły, najpóźniej w ciągu dwóch tygodni od rozpoczęcia działań wojennych. Armia polska mogła przeciwstawić najeźdźcy około 1 mln żołnierzy, 880 czołgów, 4,3 tys. dział i 400 samolotów. Dysproporcja sił była ogromna.
Symbolem oporu Polaków w kampanii wrześniowej stało się Westerplatte ostrzeliwane przez pancernik „Schleswig-Holstein” i atakowane przez ponad 3 tys. niemieckich żołnierzy. 205 polskich obrońców skapitulowało dopiero po siedmiu dniach walki.
Od początku wojny niemieckie siły powietrzne dokonywały intensywnych bombardowań zarówno celów militarnych, jak i cywilnych. Barbarzyńskie naloty na polskie miasta spowodowały śmierć tysięcy ludzi.
Niemiecka doktryna wojny błyskawicznej (blitzkriegu) święciła w Polsce triumfy. Do 3 września armia polska przegrała tzw. wojnę graniczną i wycofywała się na wschód. Skoncentrowane uderzenia niemieckich wojsk pancernych i zmotoryzowanych przełamywały polskie linie obrony. Przewaga techniczna i organizacyjna oraz element zaskoczenia działały na korzyść Wehrmachtu.
3 września Francja i Wielka Brytania wypowiedziały wojnę Trzeciej Rzeszy. Mimo ogromnej przewagi wojsk sojuszniczych na froncie zachodnim działania militarne praktycznie nie miały miejsca. Zachodnie mocarstwa nie wypełniły zobowiązań sojuszniczych wobec Polski, a „dziwna wojna” na zachodzie Europy, dała wolną rękę Wehrmachtowi w Polsce.
6 września, po rozbiciu polskiej armii w bitwach pod Piotrkowem i Tomaszowem Mazowieckim, droga na Warszawę stanęła przed Niemcami otworem. Marszałek Edward Rydz-Śmigły wydał rozkaz generalnego odwrotu za linię Wisły i Sanu. Polski rząd opuścił stolicę, a 8 września na jej przedpolach pojawili się Niemcy. Rozpoczęło się oblężenie miasta.
W nocy z 9 na 10 września wycofujące się polskie armie „Poznań” i „Pomorze” zaatakowały nieosłonięte skrzydło 8 Armii niemieckiej. Rozpoczęła się największa bitwa kampanii wrześniowej – bitwa nad Bzurą. Po początkowych sukcesach Polaków przewaga niemiecka spowodowała przejście polskich oddziałów do działań defensywnych. 17 września pozostałości polskich wojsk rozpoczęły odwrót przez Puszczę Kampinoską do Warszawy.
Tego samego dnia wschodnią granicę Polski przekroczyła Armia Czerwona w sile około 600 tys. żołnierzy i ponad 5 tys. czołgów. W ten sposób został zrealizowany tajny protokół paktu Ribbentrop-Mołotow. Polska została zaatakowana z dwóch stron przez wielokrotnie silniejszych przeciwników. Dalszy zorganizowany opór wojskowy był w tych warunkach niemożliwy. Rząd polski zdecydował o wycofaniu reszty polskiej armii do Rumunii i na Węgry. Naczelny Wódz i rząd opuścili Polskę w nocy z 17 na 18 września. Mimo to walki z Niemcami trwały nadal.
W dniach 17-26 września toczyły się ciężkie boje pod Tomaszowem Lubelskim. Polskie jednostki walczyły w okrążeniu, próbując przebić się do Rumunii i na Węgry. Do 28 września broniła się Warszawa, do 29 września twierdza Modlin. 2 października skapitulował Hel, a 6 października w bitwie pod Kockiem jako ostatnia broń złożyła SGO „Polesie”.
Ciągłość państwowa Rzeczypospolitej Polskiej na arenie międzynarodowej została zachowana, a Polska nigdy nie podpisała kapitulacji wobec Trzeciej Rzeszy. Terytorium państwa polskiego zostało podzielone pomiędzy Rzeszę i Związek Sowiecki. Polacy kontynuowali jednak walkę zarówno w kraju w podziemiu, jak i u boku aliantów zachodnich.
W trakcie kampanii wrześniowej zginęło około 66 tys. żołnierzy i oficerów armii polskiej, 134 tys. zostało rannych, a 420 tys. dostało się do niemieckiej niewoli. W walkach z Armią Czerwoną zginęło lub zostało rannych kilkanaście tysięcy polskich żołnierzy, a 250 tys. dostało się do sowieckiej niewoli. Około 80 tys. polskich żołnierzy przedostało się do krajów neutralnych sąsiadujących z Polską (Litwa, Łotwa, Estonia) oraz do Rumunii i na Węgry. Część z nich weszła później w skład polskiej armii we Francji. Niemcy stracili we wrześniu 1939 r. około 45 tys. zabitych i rannych żołnierzy, blisko tysiąc czołgów i samochodów pancernych oraz 280 samolotów.
Niemiecka propaganda od początku kampanii wrześniowej przedstawiała wojnę z Polską jako nieustające pasmo sukcesów armii niemieckiej, co nie do końca było zgodne z prawdą. Wyrazem propagandowych wysiłków Niemców, aby przedstawić kampanię w Polsce jako niebywały i oszałamiający sukces Wehrmachtu było wydanie w 1940 r. albumu „Der grosse Deutsche Feldzug gegen Polen. Eine Chronik des Krieges in Wort und Bild” („Wielka niemiecka kampania przeciwko Polsce. Kronika wojny słowem i obrazem”). Słowo wstępne do publikacji napisał feldmarszałek Walter von Reichenau, a redaktorem całości wydania był Heinrich Hoffmann.
Liczące 347 stron wydawnictwo zawierało liczne fotografie przedstawiające wojska niemieckie w walkach z armią polską we wrześniu 1939 r. oraz komentarze do nich. Część fotografii dotyczyła niemieckich dowódców biorących udział w kampanii, a w szczególności führera i jego obecności w Polsce w 1939 r. Wydawnictwo miało podkreślać militarną i polityczną siłę Trzeciej Rzeszy oraz utwierdzać kult wodza Adolfa Hitlera.
dr Paweł Głuszek
Fotografie pochodzą z albumu „Der grosse Deutsche Feldzug gegen Polen. Eine Chronik des Krieges in Wort und Bild” Wien 1940, przekazanego w formie darowizny do Oddziału IPN w Poznaniu (IPN Po 923/1) w ramach akcji Archiwum Pełne Pamięci.
