Instytut Pamięci Narodowej Zakończenie śledztwa w sprawie bezprawnego pozbawienia wolności działaczy opozycji antykomunistycznej na podstawie decyzji o internowaniu wydawanych przez Komendanta Wojewódzkiego MO w Poznaniu - Komunikaty -

S 4/05/ZK 

Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Poznaniu postanowieniem z dnia 16.12.2015 r. umorzyła śledztwo S. 4/05/Zk w sprawie bezprawnego pozbawienia wolności działaczy opozycji antykomunistycznej na podstawie decyzji o internowaniu wydawanych przez Komendanta Wojewódzkiego MO w Poznaniu, tj. o przestępstwo z art. 189  § 2 kk w zw. z art. 2 ust. 1 oraz art. 3 Ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2014 r., poz. 1075).

W trakcie niniejszego postępowania udokumentowano internowanie 173 osób. Jak ustalono, pierwsze osoby zostały zatrzymane przez specjalne grupy do zatrzymań KWMO w Poznaniu jeszcze przed północą 12.12.1981 r. Większa cześć osób zatrzymana została w nocy we własnych domach na podstawie wcześniej przygotowanej przez Wydział Śledczy KWMO w Poznaniu listy osób stanowiących poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa Państwa w okresie stanu wojennego. Analiza protokołów przesłuchań wskazuje, że internowania miały rutynowy i za każdym razem analogiczny przebieg. Zatrzymanych dowożono wstępnie do wytypowanych komisariatów MO i do KWMO w Poznaniu, następnie zaś do Zakładu Karnego w Gębarzewie, który został uprzednio przygotowany do przyjęcia internowanych. Internowane kobiety początkowo osadzone były w Areszcie Śledczym w Poznaniu, dopiero w styczniu 1982 r. przewiezione zostały do Ośrodka dla Internowanych w Gołdapi. Decyzje o internowaniu wręczono zatrzymanym dopiero w ośrodkach internowania. Skargi na decyzje o internowaniu, składane przez internowanych do Ministra Spraw Wewnętrznych, były bez wyjątku załatwiane odmownie. Zwolnienia internowanych odbywały się stopniowo, na przestrzeni roku od daty wprowadzenia stanu wojennego, przy czym ostatnie miały miejsce na początku grudnia 1982 roku.

W ramach tej akcji, w okresie od 13 do 16 grudnia 1981 roku decyzjami Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w Poznaniu Henryka Z. pozbawiono wolności 130 osób.

Uznano, że pozbawienie wolności osób internowanych przez Henryka Z. nie tylko stanowi zbrodnię komunistyczną, lecz wypełnia jednocześnie znamiona zbrodni przeciwko ludzkości.

Z całości materiału dowodowego w sposób jednoznaczny wynika, że prawie wszystkie osoby, które zostały internowane, były związane z działalnością opozycyjną w ramach NSZZ ,,Solidarność” lub NZS. Pozbawienie wolności tych osób było formą ich prześladowania z powodu przynależności do określonej grupy polityczno-społecznej. Pozbawiono je wolności nie tylko bez żadnych podstaw prawnych, ale naruszając wszystkie normy prawne gwarantujące np. nietykalność osobistą, nienaruszalność zajmowanego mieszkania, wolność. Dokonując zamachu na wymienione dobra, nie tylko złamano szereg norm prawnych o charakterze ustawowym, ale naruszono akt prawny najwyższej rangi, czyli obowiązującą wówczas Konstytucję.

Nie ulega wątpliwości, że ówczesny Komendant Wojewódzki MO Henryk Z. działał w sposób bezprawny i miał tego pełną świadomość. Jedną z przesłanek obowiązywania aktu prawnego jest jego publikacja w stosownym dzienniku urzędowym. Tymczasem dekret o stanie wojennym, gdy zaczął go stosować Henryk Z., nie był jeszcze opublikowany – jego publikację rozpoczęto 17.12.1981 r.

Henryk Z. zmarł w dniu 18.11.2008 roku, z tego też względu w przypadku 130 osób internowanych w okresie od 12/13 do 16 grudnia 1981 r. (włącznie) jego śmierć stanowiła przesłankę umorzenia postępowania (art. 17 § 1 pkt 5 kpk). W przypadku pozostałych osób internowanych (tj. od 17.12.1981 r.) podstawą umorzenia postępowania jest art. 17 § 1 pkt 2 kpk – fakt, że czyn nie zawiera ustawowych znamion czynu zabronionego. Decyzje o internowaniu wydane wobec tych osób zapadły wówczas, kiedy miało już miejsce ogłoszenie w Dzienniku Ustaw aktów prawnych stanu wojennego, w tym dekretu Rady Państwa przewidującego internowania. Fakt, że podjęte po tej dacie działania Komendanta Wojewódzkiego miały oparcie w przepisach i zyskiwały tym samym cechę formalnej praworządności uniemożliwia potraktowanie ich jako zbrodni komunistycznych, gdyż zgodnie z definicją ustawową za zbrodnie komunistyczne uznać można jedynie czyny „(...) stanowiące przestępstwa według polskiej ustawy karnej obowiązującej w czasie ich popełnienia”.

Pouczenie: odpis postanowienia o umorzeniu śledztwa wraz z uzasadnieniem dostępny jest w sekretariacie Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Poznaniu, ul. Rolna 45a, pok. 103. Odpis postanowienia można odebrać osobiście lub złożyć wniosek o doręczenie odpisu postanowienia w terminie 7 dni od ukazania się ogłoszenia. Pokrzywdzonemu oraz instytucji wymienionej w art. 305 § 4 kpk przysługuje prawo przejrzenia akt sprawy i złożenia zażalenia na powyższe postanowienie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy  (art. 306 § 1a i 1b oraz art. 465 § 2 kpk). Zażalenie na powyższe postanowienie wnosi się za pośrednictwem prokuratora, który wydał postanowienie. Termin do wniesienia zażalenia wynosi 7 dni od daty doręczenia odpisu postanowienia i jest zawity. Zażalenie wniesione po upływie tego terminu jest bezskuteczne (art. 122 § 1 i 2 oraz art. 460 kpk).

Poznań, 16 grudnia 2015 r.

Prok. Sylwester Napieralski
p.o. Naczelnika
Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni
przeciwko Narodowi Polskiemu
IPN w Poznaniu