E-Księgarnia
Wwielu miastach nie tylko Wielkopolski zapłonęły w niedzielę 20 października zniczepamięci. To wspólna inicjatywa Instytutu Pamięci Narodowej oraz pięciu rozgłośniradiowych z Poznania, Bydgoszczy, Katowic, Gdańska i Łodzi. Jej inicjatorkąbyła Anna Gruszecka, dziennikarka Radia Merkury. Rozpoczęta pod PatronatemHonorowym Marszałka Województwa Wielkopolskiego kilka lat temu akcja obejmujeobecnie wszystkie byłe ziemie wcielone w czasie wojny do Rzeszy. Inicjatywapolega na zapaleniu zniczy w południe w trzecią niedzielę października wmiejscach pamięci narodowej związanych z II wojną światową oraz naprzesłaniu zdjęć na stronę internetową Radia Merkury Poznań znicz@radiomerkury.pl.Zniczezapalane w miejscach straceń i pod pomnikami przypominają o ofiarachniemieckiego terroru. Zdjęcia napłynęły z ponad350 miejsc.
WPoznaniu przy pomniku Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej odbyła sięuroczystość połączona ze złożeniem kwiatów oraz wartą honorową ułanów zeStowarzyszenia Ochotniczego Reprezentacyjnego Oddziału Ułanów Miasta Poznania wbarwach 15 Pułku Ułanów Poznańskich. –Pamięć jest częścią naszej tożsamości. Jest również częścią naszego wychowaniapatriotycznego i obywatelskiego, a przez pamięć manifestujemy swoją solidarność– mówił pod pomnikiem dyrektor poznańskiego oddziału Instytutu PamięciNarodowej, dr Rafał Reczek.
Wyjątkowąoprawę miła uroczystość ku czci pomordowanych w podpoznańskiej Mosinie. Przedtablicą z nazwiskami rozstrzelanych w 1939 roku zebrali się strażacy,żołnierze, bracia kurkowi, młodzież i mieszkańcy. Uroczystość uświetniłmarszałek województwa Marek Woźniak. – Toniezwykle ważna i piękna akcja społeczna. Piękne jest to, że dzięki niej corazwiększa liczba osób przyłącza się z własnej woli do tego, by pielęgnować pamięćo ofiarach, które pochłonął hitlerowski totalitaryzm. Piękne jest i to, żestarają się te wydarzenia z jesieni 1939 roku godnie przeżywać. Cieszy mnie, żelokalne społeczności kultywują pamięć zamordowanych w ramach akcji Tannenberg – mówił. Z inicjatywy mosińskiego Ośrodka Sportu iRekreacji zorganizowano bieg pod nazwą „Sztafeta Pamięci", upamiętniający 15obywateli Mosiny i okolic rozstrzelanych 20 października 1939 roku przezhitlerowców na mosińskim rynku.
WGostyniu w akcję włączyła się jedna z nauczycielek Gimnazjum nr 1, która wrazze swoimi uczniami zapaliła znicze przy grobach pomordowanych Polaków na rynku,w miejscu, w którym 21 października 1939 roku od niemieckich kul zginęło 30mieszkańców ziemi gostyńskiej. W akcjiwzięło udział 80 osób, wśród nich obok wychowanków Gimnazjum nr 1, mieszkańcymiasta oraz grupa rowerzystów z Krobi. Honorową wartę przy pomniku pełnili członkowiegrupy rekonstrukcyjnej z Gostynia, a na zakończenie zebrani wysłuchali utworu„Cisza" w wykonaniu Jakuba Dorsza z Gimnazjum nr 1 w Gostyniu. Uroczystości zokazji 74. rocznicy egzekucji odbyły się w Gostyniu w poniedziałek 21października.
PTTKz Konina zorganizowało wyjazd do Lasu Rudzickiego, gdzie zamordowano Żydów.
Po raz drugi do akcjiwłączyło się Muzeum Regionalne im. Dzieci Wrzesińskich, organizując spacerśladami wysiedlonych z 1939 roku. We Wrześni istnieje przynajmniej kilka miejsczwiązanych z wysiedleniami. W niedzielę 20 października grupa mieszkańcówmiasta odwiedziła je i zapaliła znicze. Przewodnikiem grupy był SebastianMazurkiewicz, dyrektor Muzeum Regionalnego im. Dzieci Wrzesińskich. - Miejsce, w którym się spotykamy, nie jestprzypadkowe. Tędy 9 września 1939 r. wjechał od strony Jarocina motocyklowy patrol wermachtu. Nazajutrzwiceburmistrz Antoni Zamysłowski został zmuszony do poddania miasta armiiokupanta. Tym samym rozpoczęła się trwająca do 1945 roku niewola – mówiłMazurkiewicz podczas postoju przy ul. Miłosławskiej. Następnie marszruta wiodłaprzez ulicę Sienkiewicza do miejsca po synagodze. – Synagoga była miejscem przetrzymywania zarówno ludności polskiej, jak iżydowskiej – kontynuował przewodnik. Tu przy pamiątkowej tablicywrześnianie zapalili pierwsze znicze. Kolejne zapłonęły przy dawnym wejściu dowięzienia, w którym w latach okupacji byli torturowani i zabijani Polacy.Pamięć wysiedlonych wspominano również przy budynku Samorządowej Szkoły Podstawowejnr 1. – Szkoła była doskonałym punktemzbornym do dalszych przesiedleń. (…) Prześladowania dotykały przede wszystkiminteligencję i osoby zaangażowane w międzywojniu w patriotyczne życie Wrześni.Również takie, które przez swoją silną propaństwowość miały wpływ na innych.Wielce prawdopodobne jest, że dzisiaj, gdyby doszło do podobnej sytuacji, towłaśnie my stalibyśmy się ofiarami takich wysiedleń – mówił S.Mazurkiewicz. Jako ostatnią wrześnianie odwiedzili zbiorową mogiłę na cmentarzuparafialnym przy ul. Gnieźnieńskiej. Są w niej pochowani Polacy rozstrzelaniprzez niemieckich okupantów w Dębinie. Przy tym grobie również zapłonęłyznicze.
Ponadtrzy tysiące osób na rynku w Szamotułach wzięło udział w uroczystości zapaleniaznicza pamięci i złożenia wiązanki kwiatów pod tablicą upamiętniającą ofiarydrugiej wojny światowej.
Nazachodzie Wielkopolski znicze pamięci zapłonęły również między innymi wWielichowie, Rakoniewicach i podgrodziskim Młyniewie, w którym na początku IIwojny światowej Niemcy zorganizowali obóz przejściowy dla wysiedlanychmieszkańców powiatu nowotomyskiego.
Byszkibyły małą wioską na polsko-niemieckim pograniczu koło Ujścia. Ich mieszkańcyprzeżyli, podobnie jak inni Wielkopolanie, tragedię wysiedleń, ginęli w boju iobozach koncentracyjnych, a jeden z nich zginął w Katyniu. Ich nazwiskawidnieją na wiejskim pomniku. W niedzielę rowerzyści z pilskiego PTTK imieszkańcy Byszek zapali tam znicze.
Wtegorocznej odsłonie akcji „Zapal znicz pamięci" wzięły udział dzieci imłodzież z placówek oświatowych z terenu gminy Dopiewo. Porządkowano groby imiejsca pamięci na obszarze leśnym koło miejscowości Zakrzewo. Od jesieni 1939 roku do wiosny 1940 rokuNiemcy zabili tutaj od 4,5 nawet do 12 tys. Polaków, głównie przedstawicielielit naszego społeczeństwa. Byli wśród nich księża, zakonnice, oficerowie ipodoficerowie Wojska Polskiego, urzędnicy państwowi, nauczyciele, wykładowcy istudenci Uniwersytetu Poznańskiego, ziemianie, działacze polityczni ispołeczni, powstańcy wielkopolscy. Pod koniec wojny Niemcy dokonali ekshumacji,a następnie spalenia ciał pomordowanych. W celu zatarcia śladów doły zostałyzasypane, a w miejscu tym zasadzono młody las. Od kilku lat z inicjatywynauczyciela historii Tomasza Woźniaka ze Szkoły Podstawowej im. Astrid Lindgrenw Dąbrowie na terenie gminy Dopiewo akcja Instytutu Pamięci Narodowej i RadiaMerkury „Zapal znicz pamięci" jest szczególnie widoczna. Zawsze tydzień przedakcją dzieci i młodzież z placówek oświatowych z terenu gminy porządkuje grobyi miejsca pamięci na leśnym obszarze koło miejscowości Zakrzewo, a w dniu akcjizapalają znicze w kilku miejscach na terenie całego lasu. Ponadto przez całyrok opiekują się wszystkimi grobami. –Akcja „Zapal znicz pamięci" w tym roku jest kolejnym wydarzeniem w ramachmiędzynarodowego projektu Urzędu Gminy Dopiewo pt. „Common [Hi]story – Memory& Future" („Wspólna [Hi]storia Pamięć i Przyszłość" – red.), któregogłównym założeniem jest zapoznanie mieszkańców Wielkopolski z wydarzeniami,jakie miały tutaj miejsce oraz rozpoczęcia prac związanych z powstaniemcmentarza lub Muzeum – Miejsce Pamięci Zakrzewo. Mamy już za sobą rajd rowerowyprzygotowany przez GOSiR Dopiewo. Wzięło w nim udział ponad 200 osób, którepoznały historię tej części regionu. Dziś aktywnie bierzemy udział w akcjiInstytutu Pamięci Narodowej i Radia Markury, a w najbliższym czasiezorganizujemy „Bieg pamięci dla młodzieży" i Konkurs Historyczny „Wielkopolskaw okresie II wojny światowej". Do przygotowania projektu „Wspólna [Hi]storiaPamięć i Przyszłość" zainspirował nas poznański oddział Instytutu PamięciNarodowej Biuro Edukacji Publicznej – mówi nauczyciel Tomasz Woźniaka zeSzkoły Podstawowej im. Astrid Lindgren w Dąbrowie.
Miłośnicyturystyki rowerowej z Piły od początku uczestniczą w naszej akcji „Zapalznicz pamięci". Pamiętali o więźniach pilskiego „Albatrosa", byli znami na Wzgórzach Morzewskich, w Jeziorkach i Zelgniewie, gdzie zginęłypierwsze ofiary II wojny światowej.
Studencikierunku Ochrona Dóbr Kultury UAM w Kaliszu oraz więźniowie kaliskiego zakładukarnego zapalili znicze pamięci na grobach ofiar II wojny światowej. Zniczzapłonął m.in na mogiłach żołnierzy na cmentarzu wojskowym na Majkowie.
Studenciz wykładowcą Maciejem Błachowiczem zapalili światełka na cmentarzu ewangelicko-augsburskim tzw. Luterskiej Górce. Tam pochowana jest córka słynnego budowniczegopianin i fortepianów Arnolda Fibigera. Została rozstrzelana przez hitlerowcówza działalność w AK. Znicz pamięci zapalono także pod tablicą poświęconąksiędzu Romanowi Pawłowskiemu, który został zastrzelony przez okupanta na roguulicy Chodyńskiego w Kaliszu 18 października 1939 roku.
Rajd rowerowy śladami pomordowanych w czasie II wojnyświatowej zorganizowali słuchacze Centrum Kształcenia Zawodowegoi Praktycznego w Chojnicach. Dwudziestopięciokilometrowa trasa wiodła zChojnic do pobliskiej Doliny Śmierci, miejsca, gdzie w czasie II wojnyświatowej hitlerowcy rozstrzelali ok. 2000 Polaków. Uczciwszyich pamięć poprzez zapalenie zniczy, uczestnicy rajdu ruszyli do Krojant –na pole słynnej szarży 18 Pułku Ułanów Pomorskich z 1 września 1939,gdzie oddali hołd poległym ułanom. W rajdzie zorganizowanym przeznauczyciela historii Mariusza Murawskiego uczestniczyło 10 osób.
Jako jedni z pierwszych, bo już 15 października, wtegorocznej akcji „Zapal znicz pamięci" udział wzięli uczniowie Gimnazjum nr 24w Toruniu, organizując przy współpracy z ZHP Szkolny Rajd Pamięci. Na trasie rajdu znalazły się: Szmalcówka, Cmentarz Ofiar II wojnyświatowej, Fort VII, grób J. Drzewieckiego na cmentarzu przy Wybickiego oraz pomnik ku czci Pomordowanych na toruńskiej Barbarce.
Dramatyczne losy Polaków mieszkających podczas IIwojny światowej na ziemiach wcielonych do III Rzeszy, nie przebiły się dowyobraźni i pamięci zbiorowej. To jest wciąż nieznana historia. Wysiedlenia zWielkopolski, Pomorza i ziemi łódzkiej, przymusowe wcielanie do Wehrmachtu na Śląskui Pomorzu, terror i egzekucje były doświadczeniem mieszkańców tych ziem odpierwszego dnia agresji niemieckiej w 1939 roku. Niewielu wie, że na ziemiach wcielonychzamordowano wówczas – tylko do końca 1939 roku – 40 tysięcy osób,przedstawicieli elit społeczeństwa II Rzeczypospolitej, a Niemcy wprowadziliznacznie większy terror niż na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Wpowszechnej świadomości natomiast, budowanej przede wszystkim na serialach ifilmach fabularnych, jest obecna tylko ta druga okupacja, koncentrująca sięzazwyczaj na wojennych losach Polaków w Generalnym Gubernatorstwie.
Celemtegorocznej odsłony akcji „Zapal znicz pamięci" było przypomnienie ozagładzie polskich elit, skrajnie trudnych warunkach okupacji oraz wielkiejakcji wysiedleń do Generalnego Gubernatorstwa. Najbliżsi zamordowanych wkrótcepo ich śmierci często pozbawiani byli domów i mienia. Wielka akcja wysiedleńludności polskiej i żydowskiej do GG w celu wzmocnienia potencjału niemieckiegona terenach wcielonych do III Rzeszy rozpoczęła się już 12 października 1939 r.w Gdyni. Na miejsce wyrzuconych obywateli II Rzeczypospolitej, do ich majątków,gospodarstw, zakładów rzemieślniczych, fabryk, sklepów, przychodzą Niemcy. Wlatach 1939–1941 tylko do Generalnego Gubernatorstwa wyrzucono wtedy,pozbawiając mienia i źródeł utrzymania, ponad414 tysięcy osób. Stały sięone często w nowych miejscach zamieszkania organizatorami tajnego nauczania czyuczestnikami konspiracji:
-z Wielkopolski i ziemi łódzkiej (280 000 osób)
-z Pomorza (91 500 osób)
-ze Śląska (22 000 osób)
-z ziemi ciechanowskiej (20 600 osób)
Zapraszamy na stała ekspozycję wystawy „Wysiedlenia mieszkańców Poznania iWielkopolski do Generalnej Guberni w latach 1939–1941" w Forcie VII –Muzeum Martyrologii Wielkopolan.
Sylwetki bohaterów tegorocznego „Znicza":
- wielkopolscy bohaterowie (PDF)
- ks. Ksawery Szynalewski (PDF)
- Władysław Klimek (PDF)
- Aleksy Wincenty Rżewski (PDF)
- Józef Skrzek (PDF)
Tegoroczną edycję akcji „Zapal znicz pamięci" zwieńczy„Koncert Zaduszkowy. Pamiętamy…", który odbędzie się w czwartek 31 październikao godz. 19.00 w Tatrze Muzycznym przy ul. Niezłomnych 1 w Poznaniu. Koncert będzie wyrazem hołdu oraz pamięci o polskichpatriotach, ofiarach Gestapo, które ucierpiały w budynku Domu Żołnierza,obecnej siedzibie Teatru. Podczas koncertu zostanie wykonane miedzy innymi„Requiem" Wolfganga Amadeusa Mozarta. W uroczysty nastrój wprowadzą artyściTeatru Muzycznego w Poznaniu oraz gościnnie Chór Akademicki UAM. Bilety już donabycia w kasie Teatru w cenie 40 i 30 PLN, tel. 61 852 29 27
Patron medialny w Wielkopolsce:
Z historii „Znicza"
Po raz pierwszy akcja społeczna „Zapal znicz pamięci" odbyła się w Wielkopolsce w 2009 roku, jako wspólny projekt Radia Merkury Poznań i poznańskiego oddziału IPN. W niedzielę poprzedzającą 70. rocznicę egzekucji, 18 października 2009 roku, w samo południe, w kilkudziesięciu spośród około 140 miejsc, które znalazły się na liście sporządzonej przez OBEP IPN w Poznaniu, w miejscach egzekucji zbiorowych, w lasach, na rynkach miast, na cmentarzach, zapalone zostały symboliczne znicze pamięci. Zdjęcia z tych miejsc, przesłane na adres „Merkurego", zostały umieszczone na stronie internetowej. Akcja została poprzedzona szeregiem audycji przybliżających specyfikę okupacji w Wielkopolsce, podczas okupacji stanowiącej główną część Kraju Warty, oraz przypominających miejsca egzekucji z X 1939 r. Jeden z cyklów programów nosił tytuł „Najsurowiej zakazane", zaczerpnięty z konspiracyjnego pisma, podsumowującego warunki życia na terenie ziem wcielonych do III Rzeszy. Reakcje słuchaczy, przekazywane telefonicznie i wpisywane na stronie internetowej, pokazały, że ważna jest dla nich szansa publicznego zaprezentowania pamięci rodzinnej, kultywowanej przez lata. Zainspirowało nas to do kontynuowania akcji. Od samego początku patronat nad akcją sprawuje marszałek województwa wielkopolskiego Marek Woźniak, który także uczestniczy w tym wydarzeniu. W kolejnych latach do projektu włączali się kolejni uczestnicy – koła PTTK organizowały rajdy rowerowe, uczniowie z różnych szkół dodatkowo porządkowali groby i miejsca pamięci, znicze zapalali także regionaliści, samorządowcy, kibice. Podczas ubiegłorocznej akcji „Zapal znicz pamięci" znicze zapłonęły w ponad 300 miejscach łącznie z Dreznem i Berlinem-Plőtzensee.
Zdjęcia z kolejnych lat, często z komentarzami, można znaleźć na stronie internetowej Radia Merkury
www.radiomerkury.pl/zapal-znicz-pamieci-2012.html .
Więcej informacji o dotychczasowych akcjach „Zapal znicz pamięci" także na portalu IPN: