E-KsięgarniaW dniach 21–22 kwietnia 2916 r. odbyła się w Poznaniu międzynarodowa konferencja naukowa „Nie tylko Czarnobyl. Ekologiczne wymiary historii komunizmu” / „Not only Chernobyl. Ecological Dimensions of History of Communism”, w której uczestniczyli historycy z Francji, Niemiec, Rosji, Słowacji, Ukrainy, Węgier i oczywiście Polski.
Konferencja została zorganizowana przez Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Poznaniu.
Obrady toczyły się wokół trzech zasadniczych kwestii: polityka krajów komunistycznych wobec środowiska naturalnego, katastrofy ekologiczne w historii komunizmu oraz wpływ katastrofy w Czarnobylu na działalność opozycji politycznej w Polsce i w bloku wschodnim.
W pierwszej części referenci i dyskutanci zwracali uwagę na to, że oficjalna ideologia marksistowska zawierająca motyw panowania człowieka nad przyrodą legitymizowała transformację środowiska przyrodniczego. Budowa przemysłu ciężkiego i polityka rolna (kolektywizacja), wykorzystanie energii wodnej przyczyniła się do zmiany technik produkcji rolnej i degradacji środowiska przyrodniczego, którym władze bezskutecznie próbowały przeciwdziałać (zanieczyszczenie wody). Katastrofa w Czarnobylu 26 kwietnia 1986 nie była również pierwszym takim zdarzeniem w historii komunizmu. Poszczególni referenci przedstawiali nieznane kulisy wypadku na poligonie atomowym w Totsku, wysuszenie Morza Aralskiego, czy wykolejenie cystern z chlorem w 1989 w Białymstoku. W ostatniej części prelegenci przedstawiali wpływ katastrofy w Czarnobylu na rozwój opozycji w Polsce, Ukrainie i Rosji. W przypadku Poznania – wydarzenie to zainicjowało działalność odrębnej struktury Wielkopolskiego Seminarium Ekologicznego, które koordynowało protestami przeciwko budowie elektrowni w Klempiczu.
PROGRAM
Dzień I, czwartek, 21 kwietnia 2016 /
The First Day, Thursday, April 21, 2016
9:00-9:10: Otwarcie / opening
Session I: The Ecological Dimensions of Communism
Chair: Krzysztof Brzechczyn (the Institute of National Remembrance, Adam Mickiewicz University in Poznań)
9:10–9:35: Yulia Khmelevskaya (South Ural State University, Chelyabinsk), The Atomic Snowball in the Fall of 1954 in the South Urals: the Nuclear Weapons Test on the Totsk Polygon in the Local Memory i the Agenda of Public Activity
9:35–10:00: Robert Balogh (Hungarian Academy of Science), Cold War i Beyond: Border Crossing i Ecology in Forestry 1960–1980
10:00–10:25: Serhiy Choliy (National Technical University of Ukraine, Kyiv), People Had a Voice: Individual Initiative i the Population Relocation Process in the Late Soviet Union (1986–1991)
10:25–10:50: Natalia Leshchenko, The Chernobyl Accident as a Social Distress. Based on the Interview with Refugees from the Alienation Zone.
10:50-11:30: Dyskusja / discussion
11:30:12:00: Przerwa kawowa / coffee break
Session II: Ecological Dimensions of Communism
Chair: Krzysztof Brzechczyn (the Institute of National Remembrance, Adam Mickiewicz University in Poznań)
12:00–12:20: Piotr Chmielewski, Piotr Matczak (Institute of Sociology, Adam Mickiewicz University), Nature Conservation Transition – a Comparison of the Communist i Post-Communist Legislation
12:20–12:40: Małgorzata Praczyk (Institute of History, Adam Mickiewicz University), Nature i Ruins. The Ecological Dimension of Human Negligence in Post-war Poland
12:40–13:00: Xawery Stańczyk (Institute of Polish Culture, Warsaw University), Practices of Orientalism Inside the Ecovillage Movement in Poland of State Socialism
13:00–13:20: Irina Gordeeva (Russian State University for the Humanities, Moscow, Russia), The Ecological Agenda in the Activities of The Group to Establish Trust Between East i West, 1986–1989
13:20–14:00: dyskusja / discussion
14:00–15:20: przerwa / break
Session III: Organized by the Network for the Environmental History of Dictatorships
Chair: Viktor Pal (Slovak Academy of Sciences, the Institute of History)
15:20–15:40: Laurent Coumel (Centre national de la recherche scientifique et de l'École des hautes études en sciences sociales CERCEC CNRS-EHESS in Paris), Environmental Conflicts at the Source of the Volga: a Real-Size Test for Nature Protection in the Late Soviet Union
15:40–16:00: Michel Dupuy (Institut d'Histoire Moderne et Contemporaine, Paris), The French Media i the Environmental Problems in the Communist Countries During the Cold War
16:00–16:20 Elena Kochetkova (National Research University Higher School of Economics, St Petersburg/University of Helsinki), Soviet Environmental Politics in the 1950s–60s i the Cold War.
16:20–16:40: przerwa kawowa / coffee break
Chair: Agnieszka Delis-Szeląg (Platform of European Memory and Conscience)
16:40–17:00: Viktor Pál (Slovak Academy of Sciences, Institute of History), From Chernobyl to Gabcikovo. The Environment i Public Opinion Surveys in the State-Socialist Hungary in the 1980s
17:20–17:40: Arnost Stanzel (Ludwig-Maximilians University at Munich), Water Pollution in Romania, 1948–1989: On the Way to the Second Modernity i Back Again?
17:40–18:40: dyskusja / discussion
Dzień II, piątek, 22 kwietnia 2016 /
The Second Day, Friday, April 22, 2016
Session IV: Ekologiczne wymiary historii komunizmu / Ecological Dimensions of History of Communism
Chair: Karolina Bittner (Institute of National Remembrance, Poznań)
9:00–9:20: Dmitriy Panto (Muzeum of the Second World War in Gdańsk), Jak ZSRR wypił Morze. Zagłada morza Aralskiego / How the Soviet Union Drank a Sea. The End of the Aral Sea.
9:20–9:40: Dariusz Jarosz (Institute of History, PAN), Zanieczyszczenie środowiska w Polsce w latach 1956–1970 jako problem władzy i społeczeństwa (wybrane problemy) / Environmental Pollution in Poland in 1956–1970 as a Problem of the Authorities i Society (Selected Issues)
9:40–10:00: Jarosław Dulewicz (UJK Kielce), Zanieczyszczenie środowiska naturalnego w Polsce w świetle materiałów Służby Bezpieczeństwa (1971–1989) / The Pollution of the Environment in the Light of the Sources of the Security Service (1971–1989)
10:00–10:20: Przemysław Ruchlewski (ECS), Ochrona środowiska w polityce KW PZPR w Gdańsku / The Protection of the Environment in the Policy of the Voivodeship Committee of the Polish United Workers' Party in Gdańsk
10:20–10:40: Mieczysław Kopeć, Ochrona środowiska naturalnego w świetle aktów prawnych okresu Polski Ludowej / The Protection of the Environment in the Legal Regulations in the People's Republic of Poland
10:40–11:20: Dyskusja / discussion
11:20–11:40: Przerwa kawowa / coffee Break
Session V: Ekologiczne wymiary historii komunizmu w Polsce / Ecological Dimensions of History of Communism in Poland
Chair: Agnieszka Łuczak (Institute of National Remembrance, Poznań)
11:40–12:00: Arkadiusz Majewski (Institute of History, Warsaw University), Ekologiczne aspekty polityki przeciwpowodziowej na rzece Wiśle w okresie Polski Ludowej na przykładzie budowy stopnia wodnego we Włocławku / The Ecological Dimensions of the Flood Prevention Policy on the Vistula River in the Polish People's Republic. The Case of the Building of the Barrage in Włocławek
12:00–12:20: Agnieszka Laddach (UMK Toruń), Historia i teraźniejszość Elektrowni Jądrowej Żarnowiec. Propozycja projektu badawczego / The History i the Present State of The Żarnowiec Nuclear Power Plant. A Proposal for a Research Project.
12:20–12:40: Renata Knyspel-Kopeć, „Na terenie całego kraju nie było zagrożenia dla zdrowia ludności”. Katastrofa ekologiczna w Czarnobylu w świetle polskiej prasy. Wybrane porzykłady / „There was no threat to the health of the people.” The Ecological Catastrophe in Chernobyl in the Polish Press. Selected Examples.
12:40–13:00: Aleksandra Brylska (Faculty of Artes Liberales, Warsaw University), Dobra energia, która zabija. O propagandowej roli energii atomowej w PRL-u / The Good Energy that Kills. On the Propagandic Role of Atomic Power in the People's Republic of Poland
13:00-13:20: Zuzanna Grębecka (Institute of Polish Culture, Warsaw University), Dzieciństwo w cieniu nuklearnego zagrożenia/The Childhood in the Nuclear Shadow
13:20–13:40: Paweł Nowik (Institute of National Remembrance, Białystok), Ostatnia taka katastrofa w PRL/ The Last such an Ecological Catastrophe in Poland.
13:40–14:00 dyskusja / discussion
14:00–15:00:przerwa / break
Session VI: Kwestie ekologiczne w działalności opozycji / Ecological Issues in Activity of Opposition
Chair: Miklós Mitrovits (Hungarian Academy of Science)
15:00–15:20: Krzysztof Łabędź (Akademia Ignatianum w Krakowie), Problematyka ekologiczna w prasie drugiego obiegu wydawniczego w latach 80-tych / The Ecological Issues in the Independent Press in the 1980s
15:20–15:40: Mateusz Flont (UJ), Czy kultura alternatywna w PRL zauważała zagrożenie ekologiczne? Subkultury i (fan)ziny [1978-1989] / Did Alternative Culture in the People's Republic of Poland Recognize Ecological Problems? Subcultures i (fan)zines (1978–1989)
15:40–16:00: Marcin Tunak (Institute of History, Adam Mickiewicz University), Protesty społeczne przeciwko budowie elektrowni atomowej w Klempiczu / Social Protests against the Construction of a Nuclear Power Plant in Klempicz
16:00–16:20: Jakub Kufel (ECS), Postulaty ekologiczne w kampanii wyborczej Komitetu Obywatelskiego przed wyborami czerwcowymi 1989 / The Ecological Postulates in the Election Campaign of the Civic Committee (Komitet Obywatelski) during the June Elections of 1989.
16:20–16:40: Zbigniew Bereszyński (independent researcher), Problematyka ekologiczna i aktywizacja środowisk opozycyjnych w ostatnich latach PRL na przykładzie województwa opolskiego / Ecological Issues i the Activation of Opposition in the Opolskie Voivodeship
16:40–17:00: przerwa kawowa / coffee break
Session VII: Transnarodowe wymiary problematyki ekologicznej w komunizmie /
Transnational Dimensions of Ecological Issues in Communism
Chair: Przemysław Zwiernik (Institute of National Remembrance, Poznań)
17:00–17:20: Wieńczysław Nowacki, Wielkopolskie Forum Ekologiczne. Program i działalność, 1986-1989 / The Ecological Forum of Greater Poland. Program i Activity, 1986–1989.
17:20–17:40: Paweł Sekuła (UJ), Wpływ katastrofy czarnobylskiej na proces kształtowania ukraińskiej opozycji antykomunistycznej w ZSRS / The Influence of the Chernobyl Catastrophe on the Proces of Shaping the Anti-Communist Ukranian Opposition in the Soviet Union.
17:20–17:40 Małgorzata Świder (Instytut Historii Uniwersytet Opolski), Wpływ Czarnobyla na politykę i społeczeństwo Niemiec Zachodnich / The Impact of the Chernobyl Catastrophe on the Policy i Society of Western Germany
17:40–18:20: dyskusja / discussion
18:20–18:30: Miklós Mitrovits (Hungarian Academy of Science), Cultural Opposition – Understanding the Cultural Heritage of Dissent in Former Socialist Countries: a Presentation of the New Horizon 2020 Research Project
18:30: Zamknięcie konferencji / The closing of the conference
Termin: 21–22 kwietnia 2016
Miejsce: Ośrodek Nauki PAN, Poznań, ul. Wieniawskiego 17/19, sala 311
Język konferencji: angielski i polski
Komitet Organizacyjny: dr Karolina Bittner, prof.dr hab. Krzysztof Brzechczyn, dr Przemysław Zwiernik
Patronat medialny: Radio Merkury