E-Księgarnia-
6. GK-14-3-14-7-2-1 Greiser
Urodzony w Środzie Wielkopolskiej Greiser, rocznik 1897, pod koniec lat dwudziestych XX w. wstąpił do NSDAP i nazistowskich bojówek SA. W roku 1931 przeszedł z SA do SS, gdzie dosłużył się stopnia Brigadeführera, co w wojsku odpowiadałoby randze generalskiej. W latach 1933–1939 był zastępcą gauleitera (szefa struktur partyjnych) NSDAP w Gdańsku. Jednocześnie od jesieni 1934 r. przewodniczył Senatowi Wolnego Miasta Gdańska.
Po napaści Niemiec na Polskę i bezprawnym włączeniu do Rzeszy części ziem II RP Greiser został gauleiterem i namiestnikiem Okręgu Poznań, przemianowanego wkrótce na Kraj Warty. Na podległych sobie terenach – obejmujących z czasem rejencje poznańską, inowrocławską i łódzką – prowadził brutalną politykę germanizacji, przymusowych wysiedleń oraz eksterminacji Polaków i Żydów. To właśnie w tzw. Kraju Warty mieściły się getto Litzmannstadt oraz takie miejsca kaźni, jak obóz zagłady Kulmhof czy poznański Fort VII.
W obliczu postępów Armii Czerwonej Greiser w styczniu 1945 r. opuścił Poznań. Kilka miesięcy później został aresztowany przez wojska amerykańskie, a w marcu następnego roku ekstradowany z okupowanych Niemiec do Polski. 21 czerwca 1946 r. stanął – jako pierwszy oskarżony – przed nowo utworzonym Najwyższym Trybunałem Narodowym. „Ogromna sala uniwersytetu zapełniła się całkowicie publicznością. […] Oskarżony zachowywał się całkowicie spokojnie” – relacjonował przebieg rozprawy „Dziennik Polski”.
Greisera bronili z urzędu mecenasi Jan Kręglewski i Stanisław Hejmowski (późniejszy obrońca w politycznych procesach uczestników Poznańskiego Czerwca ’56). Nawet jednak ci znani adwokaci nie byli w stanie uchronić go od kary śmierci. W uzasadnieniu wyroku czytamy, że Greiser „nie był tylko ślepym wykonawcą rozkazów”, lecz „samodzielnym, ambitnym i wyrafinowanym inicjatorem i organizatorem” masowych zbrodni.
Były gauleiter został stracony przez powieszenie 21 lipca 1946 r. Wykonaniu wyroku na stoku poznańskiej Cytadeli przyglądał się wielotysięczny tłum. Była to ostatnia publiczna egzekucja w Polsce.
--
Zbrodnie niemieckie w tzw. Kraju Warty od lat stanowią przedmiot badań Instytutu Pamięci Narodowej. Efektem są liczne publikacje.
Polecamy Państwu albumy dr. Adama Pleskaczyńskiego Wartheland. Dzieje zbrodni (Poznań-Warszawa 2021) oraz dr Agnieszki Łuczak i Aleksandry Pietrowicz Polityczne oczyszczanie gruntu. Zagłada polskich elit w Wielkopolsce (1939–1941) (Poznań 2009).
Liczne wątki związane z procesem Arthura Greisera pojawiają się w monografii dr Joanny Lubeckiej Niemiecki zbrodniarz przed polskim sądem. Krakowskie procesy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym (Kraków 2021).
Zachęcamy też do zapoznania się z sylwetką Greisera pióra dr. Wojciecha Wicherta:
https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/niemcy/29251,Arthur-Greiser-wzorcowy-nazista.html
Wiele materiałów o niemieckim terrorze w tzw. Kraju Warty jest dostępnych w portalu IPN przystanekhistoria.pl i na innych stronach Instytutu: