E-KsięgarniaWalki z Niemcami toczone były także na terenie dzisiejszego województwa lubuskiego, w tym w okolicach Babimostu i Kargowej. Poza tym wielu żołnierzy tego zwycięskiego zrywu zasiedlało te tereny po 1945 roku, a pamięć o ich działalności kontynuowana jest przez potomnych zrzeszonych m.in. w strukturach Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919.
- Plac przy kościele Matki Boskiej Częstochowskiej oraz Filharmonii Zielonogórskiej od 1958 r. nosi imię Powstańców Wielkopolskich. I właśnie tam, na fragmencie dawnych murów miejskich, tuż przy budynku Kurii Biskupiej 19 grudnia 2003 r. została odsłonięta tablica upamiętniająca żołnierzy Powstania Wielkopolskiego. Była to inicjatywa Oddziału Lubuskiego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 i mieszkańców miasta. Dokładnie dekadę później przy wspomnianej tablicy, odsłonięty został Pomnik Dobosza Powstania Wielkopolskiego. Posąg z brązu autorstwa Romualda Wiśniewskiego, ustanowiony na kamiennym cokole, przedstawia młodego dobosza-powstańca. W ten sposób inicjatorzy, czyli również przedstawiciele Oddziału Lubuskiego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919, zamierzali upamiętnić dzieci, które brały udział m.in. w powstaniach narodowych. Obok pomnika i tablicy w grudniu 2016 r. uruchomiono multimedialny informator z najważniejszymi informacjami dotyczącymi Powstania Wielkopolskiego, jego uczestników, którzy zostali pochowani na zielonogórskich cmentarzach oraz działalności Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919.
- W Zielonej Górze znajduje się również pomnik ustanowiony na starej części cmentarza komunalnego przy ul. Wrocławskiej. Obecnie znajduje się tam Nekropolia Ofiar Komunizmu i Faszyzmu, określania potocznie jako „Zielonogórska Golgota”, tworzona od początku lat 90 XX w. Wszystko zaczęło się od ustanowienia w 1991 r. 15-metrowego żelaznego krzyża, który powstał w jednym z zielonogórskich zakładów. Z czasem wokół niego stawiano kamienie i tablice upamiętniające ważne wydarzenia w XX-wiecznej historii Polski. Jedną z pierwszych inicjatyw był obelisk z tablicą oddającą hołd „Bohaterom Powstania Wielkopolskiego 1918-1919”. Pomysłodawcami tego przedsięwzięcia byli oczywiście przedstawiciele Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919. Uroczyste odsłonięcie miało miejsce 20 grudnia 1999 r. 16 lat później, kolejny raz z inicjatywy Oddziału Lubuskiego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919, rozbudowano pomnik. Pojawił się cokół, na którym umieszczony został głaz z listą 66 powstańców oraz krzyżem powstańczym, a dotychczasowych obelisk został umieszczony na jego górnej części.
- Na pograniczu lubusko-wielkopolskim w miejscowości Łupice (gmina Sława, powiat wschowski) postanowiono upamiętnić Józefa Dowbora Muśnickiego oraz pochowanych na lokalnym cmentarzu powstańców. Inicjatorami powstania tablicy zamontowanej na głazie byli pracownicy Muzeum Ziemi Wschowskiej oraz przedstawiciele Komitetu Społecznego ,,Patriotyczna Sława”. W przedsięwzięcie zaangażowali się również prywatni sponsorzy, którzy zapewnili m.in. transport kamienia czy ufundowali znajdujący się obok maszt z flagą. Uroczyste odsłonięcie tablicy nastąpiło 5 grudnia 2020 r. Podczas ceremonii organizatorzy podkreślili, że dla okolicznych wiosek proces odzyskiwania przez Polskę niepodległości zakończył się dopiero w 1920 r., kiedy to ostatecznie uregulowano ten odcinek granicy państwowej. W wydarzeniu udział wzięli przedstawiciele lokalnych władz, mieszkańcy oraz potomkowie powstańców. Należy zwrócić uwagę na fakt, że na mogiłach uczestników walk w latach 1918-1919, którzy spoczywają na lokalnym cmentarzu, postanowiono 11 listopada umieść symbolicznie krzyż powstańczy, który ma utrwalać pamięć o miejscowych bohaterach. W podobny sposób oznaczono również pomniki weteranów walk z 1939 r. Przypomnijmy, że mimo aktywnego udziału mieszkańców zarówno w oddziałach powstańczych, jak i władzach cywilnych, same Łupice po 1919 r. znalazły się po niemieckiej stronie, stając się jednocześnie miejscowością graniczną.
- Babimost został zajęty przez powstańców 25 stycznia 1919 r. i był w ich rękach do 12 lutego (podobnie jak położona nieopodal Kargowa). W lutym 1959 r., w związku z 40. rocznicą krwawych walk o miasto, ustanowiono wielki głaz w centrum placu Powstańców Wielkopolskich. Pierwotnie znajdował się na nim następujący napis: „Cześć Powstańcom. Bohaterom poległym w walkach o wolność Ziemi Babimojskiej 24 stycznia - 12 lutego 1919 roku”. W czasie prac renowacyjnych dodano orła a napis został zastąpiony tablicą z napisem: „Powstańcom Wielkopolskim oraz bohaterom walk o polskość i wolność Ziemi Babimojskiej. 1655-1919-1945”. Innym, szczególnie ważnym miejscem pamięci w Babimoście, jest zbiorowa mogiła poległych powstańców pochodzących z pobliskich miejscowości. Znajduje się ona na cmentarzu parafialnym przy ulicy Wolsztyńskiej. W jej centralnym punkcie umieszczono pomnik z płaskorzeźbionym krzyżem oraz z czarną tablicą ku czci poległych. W lewej części grobu znajduje się natomiast prostokątny element granitowy, na którym zamontowana została tablica z nazwiskami, miejscem zamieszkania oraz wiekiem poległych.
- W Sulechowie znajdują się dwa miejsca upamiętniające powstańców wielkopolskich. Pierwsze z nich to tablica zamieszczona na fragmencie murów obronnych przy pl. biskupa Pluty. Jej uroczyste odsłonięcie nastąpiło 2 września w 2002 roku z inicjatywy lokalnego koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/19. Drugie miejsce to pomnik na cmentarzu komunalnym przy ulicy Przemysłowej. Jego powstanie zbiegło się z 90. rocznicą wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Ma on postać kamienia z czarną tablicą, na której jest powstańczy krzyż oraz nazwiska powstańców związanych później z Sulechowem. Pierwotnie było to 27 nazwisk jednak z czasem doszły 4 kolejne. Warto przy tym pamiętać, że okolicach Sulechowa (Babimost, Kargowa, Nowe Kramsko) powstańcy prowadzili ciężkie walki z oddziałami niemieckimi w lutym 1919 roku.
- Do Kargowej powstańcy wkroczyli 24 stycznia 1919 r., podobnie zresztą jak do położonego nieopodal Babimostu. Oba miasta pozostawały w polskich rękach do 12 lutego. Tego dnia, po ciężkich i niezwykle intensywnych walkach, wojska powstańcze zmuszone zostały do odwrotu i wycofania się w kierunku Kopanicy. Ostateczne Babimost i Kargowa po 1920 r. na kolejne 25 lat znalazły się po niemieckiej stronie granicy. W związku 70. rocznicą zajęcia Kargowej, w styczniu 1989 r. na wschodniej ścianie zabytkowego ratusza pojawiła się marmurowa tablica pamiątkowa przypominająca o toczonych w okolicy walkach. Widnieje na niej następujący napis: „W hołdzie bohaterskim Powstańcom Wielkopolskim w 70 rocznicę walk o wolności Ziemi Kargowskiej w dowód pamięci - społeczeństwo miasta i gminy Kargowa”. Nad inskrypcją umieszczono powstańczą czapkę oraz szablę skrzyżowaną z karabinem. Drugie i bardziej widoczne upamiętnienie pojawiło się dwie dekady później. Chodzi o położony w centrum placu Berwińskiego głaz z napisem „Chwała bohaterom Powstania Wielkopolskiego 1918–1919”, którego uroczyste odsłonięcie miało miejsce 12 lutego 2009 r., w rocznicę zaciekłej bitwy o Kargową. Tym razem była to inicjatywa Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego.
- W Nowym Kramsku w nocy z 2 na 3 lutego 1919 r. doszło do starcia między Polakami a Niemcami. W tzw. „wypadzie” na Nowe Kramsko udział wzięło ponad 150 powstańców, którzy od 24 stycznia przebywali w zajętym wcześniej Babimoście. Podzielni na trzy grupy ruszyli w kierunku wioski w większości zamieszkiwanej przez ludność polską, w której przebywał sprowadzony z Sulechowa niemiecki oddział. W wyniku walk, nacierającym udało się na krótki czas zająć miejscowość. Zdobyto przy tym m.in. spore zapasy amunicji i broni oraz kuchnię polową. Ostatecznie okolice Nowego Kramska pozostały po niemieckiej stronie granicy. Warto jednak dodać, że był to ważny ośrodek polskości przez cały okres międzywojenny. Cztery dekady po „wypadzie” na Nowe Kramsko, w centrum wsi i koło kościoła parafialnego, odsłonięto pomnik przypominający o tym wydarzeniu. Wyryto na nim m.in. nazwiska poległych Polaków. Z czasem zamontowano tablicę. Sam głaz ustanowiony został na betonowym cokole i otoczony jest ogrodzeniem łańcuchowym na metalowych słupkach.
- W Żaganiu przetrzymywani byli powstańcy wielkopolscy, którzy dostali się do niewoli w 1919 roku oraz internowani polscy działacze polityczni m.in. z Leszna. Osadzono ich na terenie dawnego obozu jenieckiego dla żołnierzy armii rosyjskiej z lat 1914-1918. Dlatego też w 2009 roku przedstawiciele Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego postanowili przypomnieć o tym epizodzie w historii miasta. W okolicach dawnego obozu, obecnie przy ulicy Bema i ostatnich blokach mieszkalnych, ustanowiono głaz upamiętniający przetrzymywanych tam w 1919 r. Polakach. Na pomniku pojawił się charakterystyczny dla Powstania Wielkopolskiego biały orzeł, a pod nim umieszczono napis: „Pamięci Powstańców Wielkopolskich i internowanych, więzionych w 1919 roku w obozie w Żaganiu”. Uczestnicy zrywu z lat 1918-1919 tworzyli również polską historię miasta. Tego przykładem był chociażby Franciszek Walter, uczestnik walk m.in. w okolicach Zbąszynia i Wolsztyna, który w latach 1945-1947 piastował funkcję burmistrza Żagania.
- Na terenie dawnego obozu jenieckiego w Krośnie Odrzańskim, zlokalizowanego w północnej części miasta, znajduje się pomnik, który upamiętnia przetrzymywanych tam uczestników Powstania Wielkopolskiego. Geneza powstania obozu związana jest z wybuchem I wojny światowej. Już w pierwszych tygodniach „wielkiej wojny” trafiali tam pierwsi jeńcy. Na jego terenie przebywali żołnierze różnych narodowości. Po zakończeniu walk w 1918 roku otworzył się nowy rozdział w historii tego miejsca - przetrzymywano tam wziętych do niewoli powstańców z Wielkopolski oraz Śląska. Odsłonięcie pomnika nastąpiło w 2009 roku. Umieszczono na nim powstańczego orła oraz informację, komu monument jest poświęcony. Obok znajduje się tablica informacyjna na temat historii tego miejsca. Jako ciekawostkę należy dodać, że sam kamień pochodzi z tego samego głazu co pomniki w Kargowej i Żaganiu. Inicjatorami powstania tego miejsca pamięci było m.in. Towarzystwo Miłośników Ziemi Krośnieńskiej.
- Na terenie dawnego cmentarza ewangelickiego w Kargowej znajduje się obelisk upamiętniający ośmiu Powstańców z Kompanii Wielichowskiej, którzy zginęli 12 lutego 1919 roku. Po bitwie zostali pochowani w miejscu, które ostatecznie znalazło się po niemieckiej stronie granicy. Wieloletnie starania zakończyły się ekshumacją i przeniesieniem ich szczątków do Kopanicy, która pozostała w granicach państwa polskiego. Miało to miejsce w 1928 roku. W 90-tą rocznicę tamtych wydarzeń, z inicjatywy Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, gminy Kargowa i powiatu zielonogórskiego stanął pomnik.
Krzysztof Mazur, Punkt Zamiejscowy w Zielonej Górze