Nawigacja

Aktualności

Dyskusja online „Milenium kontra Tysiąclecie w Wielkopolsce” – Poznań, 13 kwietnia 2021

Dlaczego władze zdecydowały się w kwietniu 1966 roku na bezpośrednią konfrontację z Kościołem, organizując wielkopolską część obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego w tym samym czasie, co przygotowane przez stronę kościelną obchody Tysiąclecia Chrztu Polski? Jakich środków używano, aby ograniczyć zasięg i oddziaływanie tych ostatnich? Za co Poznań otrzymał order od Władysława Gomułki? Dlaczego w Gnieźnie pojawili się rycerze? Która ze stron wyszła zwycięsko z „walki o rząd dusz”?

O obchodach Tysiąclecia Chrztu Polski (zwanych też Sacrum Poloniae Millenium) organizowanych przez Kościół oraz przygotowanym przez władze PRL świętowaniu Tysiąclecia Państwa Polskiego rozmawiają:

  • dr hab. Elżbieta Wojcieszyk z OBBH IPN w Poznaniu
  • dr hab. Rafał Reczek, dyrektor poznańskiego Oddziału IPN
  • dr Piotr Grzelczak z OBBH IPN w Poznaniu
  • Prowadzenie: dr hab. Konrad Białecki, prof. UAM, z OBBH IPN w Poznaniu i WH UAM

Cennym uzupełnieniem dyskusji są dwa filmy archiwalne, znajdujące się w zbiorach TVP i Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu, prezentujące obchody gnieźnieńskie i poznańskie.

W dyskusji wykorzystano również dokumentację fotograficzną i archiwalną pochodzącą ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej, Narodowego Archiwum Cyfrowego, Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu, CYRYL – Cyfrowe Repozytorium Lokalne oraz Archiwum Salezjańskiego i parafii pw. Marcina i św. Piotra w Okowach w Konarzewie.

Narastające od blisko dekady napięcie pomiędzy ekipą Władysława Gomułki a Kościołem rzymskokatolickim kierowanym przez prymasa Stefana Wyszyńskiego osiągnęło apogeum w 1966 roku. Data ta, prowokująca do refleksji nad doniosłością wydarzeń sprzed tysiąca lat, była do pewnego stopnia niewygodna dla tych, którzy próbowali przekonać siebie i obywateli, że to co najlepsze w dziejach naszego kraju symbolizują trzy litery – PRL. Atmosferę „walki o rząd dusz” (określenie użyte przez Władysława Gomułkę) na przełomie 1965 i 1966 roku dodatkowo zelektryzowało Orędzie biskupów polskich do ich niemieckich braci w Chrystusowym urzędzie pasterskim, zwane potocznie Listem biskupów polskich do biskupów niemieckich, które, zdaniem rządzących, było niedopuszczalną ingerencją Kościoła w sferę polityki międzynarodowej. Propagandowy atak skierowany na polski Episkopat i personalnie na kardynała Stefana Wyszyńskiego był preludium do szerszych działań mających przekonać obywateli, że to PZPR, a nie Kościół najlepiej reprezentuje interes Polski i jej obywateli.

Nieco modyfikując przyjęte wcześniej założenia, postanowiono w Wielkopolsce, gdzie znajdują się dwie jakże ważne dla początków chrześcijaństwa w naszym kraju archidiecezje – gnieźnieńska i poznańska, doprowadzić do próby sił, organizując w kwietniu 1966 roku tak w Gnieźnie, jak i w Poznaniu uroczystości państwowe, z udziałem wysokich dygnitarzy partyjnych, w terminach zbieżnych z tymi, które zaplanowała strona kościelna. W celu realizacji tych założeń zmobilizowano zarówno komórki partyjne różnego szczebla, jak i organy administracji państwowej. Szczególna rola w realizacji tych planów przypadła Wydziałowi ds. Wyznań oraz lokalnym strukturom Służby Bezpieczeństwa. Kwietniowe uroczystości kościelne w Gnieźnie i Poznaniu, jak również odbywające się w tym samym czasie przedsięwzięcia państwowe nie oznaczały końca zmagań opisywanych niekiedy w historiografii frazą „Milenium kontra Tysiąclecie”. Toczyły się one w kolejnych miesiącach w całej Polsce. Tym niemniej to właśnie w Wielkopolsce przybrały one najbardziej spektakularny wymiar.

 

do góry