Instytut Pamięci Narodowej 40. rocznica Zjazdu Zjednoczeniowego ruchu chłopskiego i powstania NSZZ RI „Solidarność” – Poznań, 11 czerwca 2021 - Aktualności -

Sytuacja epidemiczna spowodowała, że z kilkumiesięcznym opóźnieniem odbyły się uroczystości 40. rocznicy zjazdu zjednoczeniowego ruchu chłopskiego i powstania NSZZ RI „Solidarność”.

Powstanie „Solidarności” było jednym z najważniejszych wydarzeń końca XX w. na świecie. Od samego początku wspierali ją polscy rolnicy. Rejestrując NSZZ „Solidarność”, komuniści nie zgodzili się na rejestrację podobnego związku rolników. Jego statut został złożony w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie już 24 września 1980 r.

Wśród najważniejszych postulatów ludności wiejskiej znalazły się:

• prawo do swobodnego zrzeszania się w niezależnych związkach zawodowych
• poszanowanie przez komunistyczne władze prawa do własności ziemi
• swobodny obrót własnością ziemską
• zrównanie w prawach gospodarstw rolników indywidualnych z uprzywilejowanymi dotąd państwowymi gospodarstwami rolnymi (PGR)
• ujednolicenie praw socjalnych na wsi i w mieście
• reforma szkolnictwa wiejskiego
• poszanowanie wolności religijnej.

Podczas pertraktacji z ekipą rolników w Rzeszowie i Ustrzykach Dolnych rozpoczęły się przygotowania do wspólnego zjazdu chłopskiego, który ostatecznie odbył się 8 i 9 marca 1981 r. w Poznaniu. Doszło wówczas do zjednoczenia niezależnego ruchu chłopskiego i powstania jednej wspólnej organizacji pod nazwą NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”.

Zjazd przyjął statut oraz dokonał wyboru Ogólnopolskiego Komitetu Założycielskiego z przewodniczącym Janem Kułajem (jednym z przywódców strajków rzeszowsko-ustrzyckich) i jego zastępcami: Janem Antołem, Piotrem Baumgartem i Gabrielem Janowskim, który jednocześnie pełnił funkcję rzecznika prasowego nowego związku; sekretarzem nowo powstałej struktury został Andrzej Chałupnik. W skład prezydium weszli m.in.: Roman Bartoszcze, Stanisław Chrobak, Jan Ciosek, Janusz Rożek i Józef Ślisz.

Powstanie NSZZ RI „Solidarność” na zjeździe w Poznaniu było doniosłym wydarzeniem dla ruchu związkowego na wsi. Świadczyło o jego liczebności i ukonstytuowaniu się silnej struktury związkowej, reprezentującej interesy polskiej wsi i mogącej zawalczyć o rejestrację w Sądzie Najwyższym. Wkrótce po powstaniu rolniczej „Solidarności” jej członków czekała poważna konfrontacja z komunistycznymi władzami, która do historii najnowszej Polski przeszła pod nazwą bydgoskiego marca 1981 r. Jako protest wobec brutalnych działań reżimu 27 marca 1981 r. miał miejsce największy strajk w Polsce. Uczestniczyło w nim ok. 11 mln osób, a więc nawet więcej niż wynosiła liczba członków „Solidarności”. Dopiero ten zdecydowany protest wszystkich środowisk patriotycznych w całej Polsce wymusił rejestrację 12 maja 1981 r. Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Wielu specjalistów ocenia ten sukces także jako ostatnie społeczne dzieło prymasa Wyszyńskiego. Swojego oburzenia nie kryli natomiast komuniści moskiewscy. „Kania obiecał, że się nie poddacie, że nie zarejestrujecie »Solidarności wiejskiej«. [...] A jednak skapitulowano. W jakiej postawiliście nas sytuacji?” – huczał członek sowieckiego Politbiura Michaił Susłow.

Uroczystości rocznicowe zorganizowane przez Radę Wojewódzką NSZZ RI „Solidarność” Wielkopolska zainaugurowała msza w kościele pw. Najświętszego Zbawiciela przy ul. Fredry. Następnie wszyscy przeszli pod Pomnik Ofiar Czerwca 1956, gdzie złożono wiązanki kwiatów. Kolejnym elementem wydarzeń tego dnia była uroczysta sesja odbywająca się w gmachu Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu.

Podczas spotkania rocznicowego historię powstania NSZZ RI „Solidarność” przedstawił dr Przemysław Zwiernik z poznańskiego oddziału IPN. Goście uroczystości mogli zobaczyć również przygotowaną przez Instytut wystawę „Tu rodziła się »Solidarność« Rolników”.

Instytut Pamięci Narodowej podczas uroczystości reprezentował dyrektor poznańskiego oddziału dr hab. Rafał Reczek.