E-KsięgarniaPoczątek lat 80. minionego wieku okazał się przełomowym dla powojennej Polski. Po pielgrzymce Jana Pawła II do Ojczyzny w 1979 r. w społeczeństwie coraz mocniej wznosi się gen wolności. Powstanie NSZZ „Solidarność” było wyjątkowym momentem w historii.
O godz. 16:40 Międzyzakładowy Komitet Strajkowy w Gdańsku i Komisja Rządowa podpisują w sali BHP Stoczni Gdańskiej porozumienie, na mocy którego powstają niezależne samorządne związki zawodowe – MKS stwierdza, że będą one przestrzegać zasad określonych w Konstytucji PRL, bronić społecznych i materialnych interesów pracowników i nie zamierzają pełnić roli partii politycznej. Stać będą na gruncie zasady społecznej własności środków produkcji stanowiącej podstawę istniejącego w Polsce ustroju socjalistycznego. Uznając, że PZPR sprawuje kierowniczą rolę w państwie, ani nie podważając ustalonego systemu sojuszy międzynarodowych, dążyć będą do zapewnienia ludziom pracy odpowiednich środków kontroli, wyrażania opinii i obrony swych interesów. Komisja rządowa stwierdza, że rząd zagwarantuje i zapewni pełne poszanowanie niezależności i samorządności wolnych związków zawodowych. Ponadto uzgodniono, że rząd wniesie do Sejmu projekt ustawy o kontroli prasy, publikacji i widowisk, zawierający prawo do zaskarżania przed sądem decyzji cenzury. Rząd zobowiązuje się także do transmisji radiowej niedzielnej mszy św., rewizji wyroków w procesach politycznych i przywrócenia do pracy osób niesłusznie jej pozbawionych. Kwestią sporną do ostatniej chwili jest żądanie zwolnienia aresztowanych działaczy opozycji. Wobec groźby kontynuacji strajku wicepremier Mieczysław Jagielski deklaruje, że następnego dnia wszyscy zatrzymani zostaną zwolnieni. Po podpisaniu porozumienia Lech Wałęsa stwierdza: Uzyskaliśmy wszystko, co w obecnej sytuacji mogliśmy uzyskać. Resztę też uzyskamy, bo mamy rzecz najważniejszą: nasze niezależne samorządne związki zawodowe. To jest nasza gwarancja na przyszłość. Za MKS porozumienie podpisują członkowie Prezydium: przewodniczący Lech Wałęsa, wiceprzewodniczący Andrzej Kołodziej i Bogdan Lis, członkowie – Lech Bądkowski, W. Gruszewski, Andrzej Gwiazda, Stefan Izdebski, Jerzy Kwiecik, Z. Kobyliński, Henryka Krzywonos, Stefan Lewandowski, Alina Pienkowska, Józef Przybylski, Jerzy Sikorski, Lech Sobieszek, Tadeusz Stanny, Anna Walentynowicz, Florian Wiśniewski. Ze strony rządowej podpisują: Mieczysław Jagielski – wiceprezes Rady Ministrów PRL, Zbigniew Zieliński – członek sekretariatu KC PZPR, Tadeusz Fiszbach – przewodniczący Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku, Jerzy Kołodziejski – wojewoda gdański. MKS w Gdańsku przekształca się w Międzyzakładowy Komitet Założycielski Niezależnego Związku Zawodowego. O godz. 17:55 w tzw. małej sali BHP rozpoczyna się jego pierwsze posiedzenie.
NSZZ „Solidarność” powstawała w dużych ośrodkach miejskich, ale również w małych miastach oraz na wsi. Społeczny entuzjazm widoczny był również w dziesięciotysięcznym wówczas Grodzisku Wielkopolskim. Jak podaje Sebastian Tuliński:
Pierwszy komitet założycielski „Solidarności” powstał wczesną jesienią 1980 r. w Zespole Opieki Zdrowotnej. Kolejne struktury powstawały m.in. w Grodziskiej Fabryce Wyposażenia Wagonów „Growag”, Państwowym Przedsiębiorstwie Produkcji Wód Mineralnych „Woda Grodziska”, Zakładach Mięsnych, Spółdzielni Inwalidów „Wielkopolanka”, Grodziskiej Spółdzielni Pracy im. Karola Świerczewskiego, PSS „Społem”, Zakładach Wyposażenia Samochodów „Polmo FSR” i Państwowym Gospodarstwie Rolnym w Ptaszkowie. Do „Solidarności” zapisywali się także nauczyciele ze szkół ponadpodstawowych. W listopadzie 1980 r. założyli oni „S” przy Zespole Szkół. Nauczyciele szkół podstawowych założyli Związek w SP nr 1 w lutym 1981 r. Na przełomie października i listopada 1980 r. odbyło się pierwsze zebranie międzyzakładowe na terenie gminy. Pod koniec listopada utworzono Międzyzakładową Komisję Koordynacyjną NSZZ „Solidarność”. Przedstawiciele kilkunastu zakładów wybrali na przewodniczącego Wojciecha Gajdzińskiego, a na zastępcę – Jana Brzezieckiego. Funkcję sekretarza powierzono Zdzisławowi Jankowskiemu. W szczytowym okresie do „Solidarności” zapisało się ok. 3 tys. pracowników miejscowych zakładów pracy. 5 czerwca 1981 r. przed kościołem pw. NSPJ została odprawiona Msza Św. za Ojczyznę. Poświęcono krzyże organizacji zakładowych i Międzyzakładowej Komisji Koordynacyjnej „Solidarność”. Mszę odprawili księża: Czesław Tuszyński, Kazimierz Ciszewicz, Radzisław Nowicki, Jerzy Stachowiak i o. Zdzisław Regulski. Transparent „S” wykonał Józef Wasilewski. O oprawę muzyczną zadbali: zespół kleryków z Poznania oraz Grodziska Orkiestra Dęta. Grodziszczanie uczestniczyli wcześniej w podobnej uroczystości w Woźnikach.
We wtorkowe przedpołudnie 31 sierpnia 2021 roku w Grodzisku Wielkopolskim odbyły się uroczystości upamiętniające wydarzenia sprzed czterdziestu lat. Rozpoczęła je msza św. odprawiona jak wówczas, w kościele pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa. Przewodniczył jej Dziekan Dekanatu Grodziskiego ks. Tadeusz Osiński.
Następnie, wraz z Grodziską Orkiestrą Dętą, uczestnicy przeszli przed Pomnik Wdzięczności, gdzie zapalono znicz i złożono wiązankę kwiatów w hołdzie wszystkim represjonowanym oraz walczącym z komunistycznym rządem, często z narażeniem siebie oraz swoich najbliższych.
Okolicznościowe spotkanie odbyło się w budynku Szkoły Podstawowej nr 2 im. Powstańców Wielkopolskich. Tam przybyłych gości w imieniu dyrektora IPN w Poznaniu dr. hab. Rafała Reczka oraz własnym przywitał Burmistrz Grodziska Wielkopolskiego Piotr Hojan oraz dyrektor szkoły Beata Kalinowska. Wśród zaproszonych gości byli: Jarosław Lange Przewodniczący Zarządu Regionalnego NSZZ Solidarność w Poznaniu, Barbara Napieralska pełnomocnik Zarządu Regionalnego NSZZ Solidarność w Poznaniu ds. Kombatantów, Henryk Szymański radny Sejmiku Województwa Wielkopolskiego oraz wieloletni burmistrz Grodziska Wielkopolskiego, Tomasz Dolata Sekretarz Powiatu Grodziskiego reprezentujący Starostę Grodziskiego, Przewodniczący Rady Miejskiej Józef Gawron oraz radni Rady Miejskiej, przedstawiciele duchowieństwa oraz organizacji związanych z działalnością NZSS Solidarność w Grodzisku Wielkopolskim.
Burmistrz Piotr Hojan podziękował również Instytutowi Pamięci Narodowej w Poznaniu za pomoc w organizacji rocznicowych uroczystości oraz udostępnienie wystawy, z którą przez dwa tygodnie można było zapoznać się na Starym Rynku.
Podczas uroczystości Zdzisław Jankowski został odznaczony przyznanym przez Prezydenta RP Krzyżem Wolności i Solidarności. Aktu dekoracji dokonał dyrektor oddziału IPN w Poznaniu dr hab. Rafał Reczek wspólnie z przewodniczącym ZR NSZZ Solidarność w Poznaniu Jarosławem Lange oraz Burmistrzem Piotrem Hojanem. Natomiast Stanisław Mączkowski za swoją działalność w „Solidarności” otrzymał od przewodniczącego Jarosława Lange okolicznościowy Pamiątkowy Medal Regionu Solidarności Wielkopolskiej.
Zwieńczeniem spotkania był okolicznościowy wykład na temat tworzenia się struktur i działalności NSZZ Solidarność w Grodzisku Wielkopolskim, który przedstawił Sebastian Tuliński.
Spotkanie było okazją do zaprezentowania zebranym gościom pierwszego numeru „Zeszytów Historycznych Solidarności Wielkopolskiej” wydanych przez Zarząd Regionu Wielkopolska NSZZ Solidarność przy współpracy IPN Oddział w Poznaniu.
