E-Księgarnia
Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Poznaniu przy współpracy z Gminą Dopiewo przygotowało nowy Szlak Pamięci Narodowej przybliżający okoliczności dokonania w latach 1939-1942 przez Niemców zbrodni ludobójstwa na Polakach w lasach Palędzie i Dąbrówka k. Zakrzewa. Zachęcamy do zapoznania się z nim i przybliżenia sobie tragicznej historii zamordowanych tam przez Niemców w okresie drugiej wojny światowej polskich obywateli.
Lasy znajdują się 10 km na zachód od Poznania, w kierunku Buku. Nowy Szlak Pamięci składa się z pięciu tablic informacyjnych ustawionych przy wszystkich Miejscach Pamięci zlokalizowanych w tych lasach. Tablice stanęły przy: Kwaterze Duchownych, Kwaterze Siedmiu Grobów, Kwaterze Studentów Uczelni Poznańskich, Kwaterze Zapomnianej oraz główna, przy ulicy Gajowej w Zakrzewie (leśniczówka). Szlak sukcesywnie będzie rozbudowywany o dodatkowe mapy, znaki informacyjne i tablice.
Masowe egzekucje w lasach Palędzie, Dąbrówka w latach 1939-1942
W historycznych lasach Palędzia i Dąbrówki w latach 1939–1942 niemieccy okupanci w szeregu masowych egzekucji zamordowali kilka tysięcy przedstawicieli polskich warstw przywódczych z Wielkopolski. Byli to: powstańcy wielkopolscy, profesorowie Uniwersytetu Poznańskiego, studenci, harcerze, nauczyciele, księża, ziemianie, urzędnicy, działacze społeczni i polityczni. Dokładna liczba pomordowanych nie jest znana z uwagi na tajny charakter egzekucji i zatarcie przez Niemców w 1944 r. śladów swoich zbrodni. Szacuje się, że w tych egzekucjach zginęło od kilku do kilkunastu tysięcy Polaków. Jest to największe w Wielkopolsce miejsce masowych mordów przedstawicieli polskich elit.
Mordów na polskich obywatelach dokonywali funkcjonariusze niemieckich formacji policyjnych – Einsatzgruppen. Działały one w ramach ludobójczej operacji o kryptonimie „Tannenberg”. Ich zadaniem była fizyczna eliminacja polskich warstw przywódczych w pierwszych miesiącach drugiej wojny światowej. Od 1940 r. akcji likwidacyjnych dokonywali funkcjonariusze poznańskiego Gestapo. Współsprawcami mordów byli niemieccy mieszkańcy Zakrzewa i okolic. Kopali oni doły śmierci, asystowali przy egzekucjach, pilnowali miejsc zbrodni i zakopywali ciała.
Egzekucje przeprowadzano kilka razy w tygodniu. Las był wówczas otoczony przez miejscowych, uzbrojonych Niemców, a Polakom zakazano wstępowania do niego pod groźbą kary śmierci. W dniu rozstrzeliwań od strony dzisiejszych ulic Gajowej i Niezłomnych w Zakrzewie wjeżdżały do lasu samochody ciężarowe, w których siedzieli więźniowie. Eskortowały je samochody osobowe z funkcjonariuszami SS. Kolumna samochodów każdorazowo wyruszała z Fortu VII w Poznaniu, poruszając się dwoma trasami, przez Ławicę i Lusowo do Zakrzewa. Fort VII był pierwszym założonym przez Niemców na okupowanych ziemiach polskich obozem koncentracyjnym. W listopadzie 1939 r. obóz przejęło poznańskie Gestapo. Od połowy 1941 r. w Forcie VII Niemcy zorganizowali więzienie policyjne i obóz wychowawczy.
Po przyjeździe do lasu, Polakom nakazywano wysiąść z samochodów i powiązanych prowadzono nad doły śmierci, które zostały uprzednio wykopane przez okolicznych niemieckich mieszkańców. Ofiary musiały się rozebrać, a następnie funkcjonariusze SS zabijali je z broni krótkiej strzałami w tył głowy. Po dokonanej egzekucji mogiły były starannie przez Niemców zasypywane i maskowane roślinnością. Zabrane ofiarom przed ich rozstrzelaniem rzeczy osobiste (ubrania i kosztowności), składowano w magazynach u niemieckich gospodarzy w Zakrzewie i dzielono między uczestników egzekucji. Często po egzekucjach, wieczorem zbrodniarze uczestniczyli w suto zakrapianych zabawach w jednej z restauracji w Zakrzewie.
W 1944 r. w celu zatarcia śladów egzekucji, ciała ofiar zostały przez Niemców wydobyte z mogił i spalone na specjalnych, drewnianych stosach. Szczątki zostały ponownie pochowane. Akcję przeprowadziło Sonderkommando Legath w ramach „Akcji 1005”. W ten sposób Niemcy zacierali ślady swoich masowych zbrodni w całej Europie.
Po zakończeniu II wojny światowej w lasach Palędzie, Dąbrówka k. Zakrzewa odnaleziono i zidentyfikowano 18 masowych mogił. Część z nich upamiętniono. Są to: Kwatera Duchownych, Kwatera Siedmiu Grobów, Kwatera Studentów Uczelni Poznańskich. Kwatera Zapomniana przypomina o nieupamiętnionych jeszcze dziewięciu mogiłach. Według ostrożnych szacunków w latach 1939–1942 w tych lasach Niemcy zamordowali od kilku do kilkunastu tysięcy polskich obywateli II Rzeczypospolitej. Zginęli tylko dlatego, że byli Polakami.
Zachęcamy wszystkich zainteresowanych do pobrania pliku PDF z tekstami historycznymi dotyczącymi zbrodni w lasach Palędzie i Dąbrówka umieszczonymi na tablicach informacyjnych
Autorzy tekstów na tablicach: Tomasz Cieślak, Marta Szczesiak-Ślusarek
Współpraca: Małgorzata Rogal-Dropińska
Autorka grafik: Linda Michalak
Sfinansowanie i ustawienie tablic: Gmina Dopiewo