Instytut Pamięci Narodowej 74. rocznica rozstrzelania przez komunistów kpt. Jana Kempińskiego „Błyska” - Aktualności -

Kpt. Jan Kempiński ps. „Błysk” był jednym z najbardziej znanych wielkopolskich Żołnierzy Wyklętych. Po zakończeniu II wojny światowej powrócił z Generalnego Gubernatorstwa w rodzinne strony w okolice Jaskółek i zbudował w południowej Wielkopolsce imponującą zbrojną organizację antykomunistyczną działającą w ramach Wielkopolskiej Samodzielnej Grupy Ochotniczej „Warta”. Doświadczenie partyzanckie zdobyte podczas II wojny światowej w Górach Świętokrzyskich i na Lubelszczyźnie oraz wrodzona charyzma sprawiły, że był uznawany przez mieszkańców tych terenów za przedstawiciela legalnej władzy. Dzięki swoim brawurowym działaniom był postrachem tworzących się komunistycznych struktur partyjnych i aparatu bezpieczeństwa. 21 czerwca mija kolejna rocznica wykonania na nim wyroku śmierci przez kata podziemia, funkcjonariusza Urzędu Bezpieczeństwa w Poznaniu Jana Młynarka.

„Błysk” urodził się 4 lutego 1921 r. w Jaskółkach koło Ostrowa Wielkopolskiego. Już jesienią 1939 r. rozpoczął działalność konspiracyjną. W 1940 r. wywieziono go na roboty przymusowe do III Rzeszy. W 1943 r. został aresztowany przez gestapo za sabotaż i wywieziony do obozu koncentracyjnego w Dachau. Podczas transportu udało mu się uciec i powrócić do okupowanego przez Niemców kraju. Pod zmienionym nazwiskiem wstąpił do Armii Krajowej i jako Jan Nowak ps. „Błysk” rozpoczął swoją konspiracyjną działalność w oddziałach partyzanckich na terenie Gór Świętokrzyskich na Wykusie, gdzie brał udział w walkach z niemieckimi oddziałami pacyfikacyjnymi. Po 1944 r. kontynuował walkę z Niemcami na terenie Lubelszczyzny w okolicach Łęcznej, Nadrybia i Zezulina. Po zajęciu tych terenów przez Armię Czerwoną w lipcu 1944 r. rozpoczął walkę z nowym komunistycznym okupantem. Walcząc na Lubelszczyźnie brał udział w licznych działaniach bojowych akowskiego podziemia przeciwko UB, NKWD i Sowietom. W 1945 r. po rozwiązaniu Armii Krajowej wstąpił do oddziału Pogotowia Akcji Specjalnej Narodowych Sił Zbrojnych pod dowództwem kpt. Mieczysława Pazderskiego ps. „Szary”, z którym przeprowadził szereg akcji zbrojnych.

Na przełomie lipca i sierpnia 1945 r. „Błysk” powrócił w rodzinne strony i nawiązał kontakt z działającą na tym terenie i utworzoną przez ppłk. Andrzeja Rzewuskiego „Hańczę” Wielkopolską Samodzielną Grupą Ochotniczą WSGO „Warta”. Otrzymał od „Hańczy” rozkaz zorganizowania oddziału zbrojnego, który miał ochraniać komendę Inspektoratu. Główną siłę bojową grypy „Błyska” stanowiły dwa plutony dowodzone przez por. NN „Alego” i por. Czesława Rudaka „Gałązkę”. Odział liczył ponad 35 umundurowanych, uzbrojonych i stale przebywających pod bronią żołnierzy. Wspierało go ponad 200 współpracowników z kilku powiatów. Pierwszą akcję bojową oddział przeprowadził w Dobrzycy 25 września 1945 r., opanowując posterunek MO, pocztę i gorzelnię. Była to odpowiedź „Błyska” na aresztowanie przez bezpiekę członków jego najbliższej rodziny. Wkrótce były następne, celne akcje zbrojne skierowane w komunistyczny aparat represji. Ich lista jest długa. M.in. w nocy z 6 na 7 października 1945 r. w Krzywosądowie żołnierze „Błyska” zatrzymali samochód osobowy z trzema działaczami Polskiej Partii Robotniczej z Ostrowa Wielkopolskiego, których po przesłuchaniu rozstrzelano w okolicach leśniczówki w Korytach. Dwa dni później oddział „Błyska” przeprowadził akcję w Sulmierzycach, zajmując budynek UB i posterunek MO, wymierzając karę chłosty dwóm funkcjonariuszom UB. Tego samego dnia opanowano także Odolanów, gdzie zdobyto posterunek MO oraz placówkę poczty. 10 października 1945 r. w Kuczkowie żołnierze „Błyska” zatrzymali Tadeusza Palaka, szefa Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Jarocinie, jego zastępcę Kazimierza Sikorskiego oraz dwóch oficerów MO z Poznania oraz żołnierza ludowego WP. Po przesłuchaniu, funkcjonariuszy UB rozstrzelano w lesie koło Sośni, a pozostałych puszczono wolno. W nocy z 10 na 11 października 1945 r. oddział pod dowództwem „Alego” zaatakował więzienie w Koźminie. Cztery dni później „Błysk” rozbił posterunek MO w Koźmińcu, a 16 października 1945 r. w Kolonii Kościelec jego oddział starł się z dwoma Grupami Operacyjnymi KBW-UB z Kalisza i Ostrowa Wlkp. W wyniku potyczki partyzanci stracili jednego zabitego i dwóch rannych, a żołnierze KBW czterech ludzi. Dwa dni później oddział zlikwidował działacza Polskiej Partii Socjalistycznej z Raszkowa, burmistrza Czesława Kolędę.

22 października 1945 r. był momentem przełomowym w działalności „Błyska” i jego oddziału. Jego dotychczasowa aktywność uczyniła go wrogiem nr 1 dla komunistycznego aparatu bezpieczeństwa w Wielkopolsce. W październiku 1945 r. nie mogąc poradzić sobie z rosnącym poparciem dla „Błyska” , komuniści ściągnęli do południowej Wielkopolski połowę sił bezpieczeństwa do walki z podziemiem niepodległościowym, nie wyłączając Wojsk Wewnętrznych NKWD i KBW. Mimo tego „Błysk” postanowił opanować miasteczko Odolanów. Jego żołnierze zajęli mleczarnię, gmach poczty, posterunek MO, a on sam przemówił do mieszkańców na rynku miejskim. Po wyjeździe partyzantów z miasta dogoniła ich podążająca na samochodach ciężarowych z Ostrowa Wielkopolskiego grupa operacyjna NKWD-KBW-UB. W wyniku znacznej przewagi podczas półgodzinnej potyczki oddział „Błyska” został rozbity, a śmierć poniosło wg różnych źródeł od kilku do 24 partyzantów. Rannemu dowódcy udało się uciec, ale w wyniku rozbicia oddziału został zmuszony przez „Hańczę” do zaprzestania działalności bojowej.

Kpt. Jan Kempiński „Błysk” został przypadkowo rozpoznany i zatrzymany 17 grudnia 1945 r. w Poznaniu przez funkcjonariuszy MO i po wstępnym przesłuchaniu przekazany UB, które rozpoczęło kilkumiesięczne śledztwo. Od 29 kwietnia 1946 r. w świetlicy Komendy Wojewódzkiej MO w Poznaniu toczył się duży proces pokazowy przeciwko „Błyskowi” i jego 21 towarzyszom. 4 maja 1946 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Poznaniu wydał wyrok i skazał Jana Kempińskiego na karę śmierci, utratę praw publicznych na zawsze oraz przepadek całego mienia. Wyrok wykonano 21 czerwca 1946 r. w Poznaniu. Wykonawcą był kat podziemia, funkcjonariusz UB Jan Młynarek. Po wielu latach, 22 września 1992 r. Sąd Wojewódzki w Poznaniu ostatecznie unieważnił wyrok wydany przez WSR w Poznaniu z 4 maja 1946 r., stwierdzając, że Jan Kempiński działał na rzecz Niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Tomasz Cieślak, Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Poznaniu

Fot. AIPN