Instytut Pamięci Narodowej Pochówek prochów Powstańca Wielkopolskiego płk. Wincentego Wierzejewskiego i jego małżonki – Poznań, 18 grudnia 2019 - Aktualności -

Instytut Pamięci Narodowej, Marszałek Województwa Wielkopolskiego, Prezydent Miasta Poznania i Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 zorganizowali ceremonię pochówku prochów Powstańca Wielkopolskiego i współtwórcy harcerstwa pułkownika Wincentego Wierzejewskiego oraz jego małżonki Winifred Mary Wierzejewskiej z d. Powell.

Ceremonię pogrzebową poprzedziła msza święta w Bazylice św. Józefa na Wzgórzu św. Wojciecha o godz. 10:00. Przed nabożeństwem głos zabrał Wojewoda Wielkopolski Łukasz Mikołajczyk, który odczytał list Prezydenta RP Andrzeja Dudy oraz przekazał na ręce Wawrzyńca Wierzejewskiego przyznany płk. Wierzejewskiemu Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski.

„Dziś prochy pułkownika Wierzejewskiego wracają do domu. [...] Domu o imieniu Polska” – to słowa, jakie skierował Prezydent RP Andrzej Duda do uczestników uroczystości, przywołując zasługi płk. Wierzejewskiego, w którego żyłach „płynęła biało-czerwona krew”.

Mszę świętą w uroczystej oprawie z towarzyszeniem sztandaru Wojska Polskiego, pocztu sztandarowego miasta  oraz Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego, a także licznych pocztów wystawionych przez poznańskie szkoły, celebrował ks. biskup Grzegorz Balcerek z udziałem kapelana wojskowego oraz przeora klasztoru o. Szczepana Maciaszka. Oprawę muzyczną nabożeństwa zapewniła Orkiestra Reprezentacyjna Sił Powietrznych pod dowództwem mjr. Pawła Joksa.

Po mszy, przy warcie honorowej Wojska Polskiego i harcerzy z ZHP i ZHR , jako pierwszy przemówienie wygłosił Marszałek Województwa Wielkopolskiego Marek Woźniak.

„Życie Wincentego Wierzejewskiego to jedna z polskich dróg, często tragicznych, splątanych, bez szczęśliwego zakończenia. [...] Dzisiejszy pochówek jest symbolicznym powrotem do miejsca, w którym rozpoczęło się to barwne, pełne pięknych kart życie” – podkreślił Marek Woźniak.

Następnie Zastępca Prezydenta Jędrzej Solarski odczytał list Prezydenta Miasta Poznania.

„Witaj w domu!” – tymi słowami skierowanymi do Wincentego Wierzejewwskiego zakończył się list, w którym Prezydent Miasta Poznania dziękował instytucjom i osobom, bez których sprowadzenie prochów pułkownika i jego małżonki z Wielkiej Brytanii do rodzinnej poznańskiej ziemi nie byłoby możliwe.

Na zakończenia głos zabrał Tadeusz Musiał – Prezesa Zarządu Głównego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego.

Po nabożeństwie uformował się kondukt pogrzebowy, który odprowadził urny z prochami Wincentego Wierzejewskiego i jego małżonki na Cmentarz Zasłużonych Wielkopolan na Wzgórzu św. Wojciecha w Poznaniu. 

Uroczystość odbywała się z udziałem kompanii honorowej z Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych WP, oddano salwy honorowe. Ceremonia pochówku zakończyła się złożeniem kwiatów przez liczne grono towarzyszących płk. Wincentemu Wierzejewskiemu w ostatniej drodze.

Instytut Pamięci Narodowej ufundował zaprojektowany przez prof. Konstancję Pleskaczyńską nagrobek, który wykonał Zakład Kamieniarski Granit Bogdana Nowaka z Czarnkowa.

Wincenty Wierzejewski (1889-1972) – oficer Wojska Polskiego, artysta malarz i rzeźbiarz, współtwórca skautingu i harcerstwa w Poznaniu i Wielkopolsce, założyciel i komendant Polskiej Organizacji Wojskowej zaboru pruskiego – zbrojnej konspiracji przygotowującej Powstanie Wielkopolskie.

Od młodości wykazywał dwie pasje: artystyczną i wojskową. Uczył się w Poznaniu na kursach malarstwa dekoracyjnego, następnie studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W latach 1910-1912 odbył służbę wojskową w armii pruskiej. W 1912 roku do Poznania zaczęły docierać informacje o tworzącym się na terenie Krakowa i Lwowa ruchu skautowym. Wierzejewski uznał, że idea skautowa doskonale nadaje się do wykorzystania w Wielkopolsce – jako element przygotowujący młodzież do walki z zaborcą. W październiku sformowano pierwszy konspiracyjny zastęp skautowy „Poznań”, miesiąc później powstała 1 Poznańska Drużyna Skautów „Piast”, a rok później hufiec „Piast” z Wierzejewskim na czele. Ruch skautowy w Poznaniu był wówczas najsilniejszym i najprężniejszym w zaborze pruskim. W tym czasie Wierzejewski projektował okolicznościowe pocztówki z motywami skautowymi, według jego projektów powstały także pierwsze sztandary i oznaki.

W roku 1914 został zmobilizowany do armii niemieckiej i wysłany na front zachodni. Po odniesieniu rany podczas walk na początku 1915 r. i powrocie do Poznania podjął decyzję o dezercji. Przeszedł do pełnej konspiracji, skupiając się na fabrykowaniu dokumentów dla dezerterów z armii niemieckiej.

Zajął się intensywnie tworzeniem struktur Polskiej Organizacji Wojskowej zaboru pruskiego, która opierała się głównie na skautach i dezerterach. Działania POW zb skierowane były na dezorganizację porządków niemieckich oraz mobilizowanie społeczeństwa polskiego do czynu. Te działania zwróciły uwagę warszawskich środowisk niepodległościowych, nawiązano kontakty z przedstawicielami Marszałka Piłsudskiego.

13 listopada 1918 r. Wierzejewski wziął udział w tzw. zamachu na ratusz w Poznaniu, następnie skoncentrował się na stworzeniu podwalin pod regularne oddziały wojskowe. Do historii przeszła 1 kompania skautowa – skompletowany przez Wierzejewskiego pierwszy oddział wojskowy po 27 grudnia 1918 r. Kompania była zalążkiem 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich, pierwszej zorganizowanej jednostki bojowej armii gen. Józefa Dowbora Muśnickiego. Licząca 200 członków kompania m.in. zdobyła 28 grudnia Fort VIII Grolman, wzięła udział w akcji zdobycia lotniska na Ławicy. Awansowany do stopnia porucznika Wincenty Wierzejewski został dowódcą pocztu sztandarowego kompanii.

13 marca 1919 r. kompania została wysłana na front lwowski, gdzie straciła trzecią część swojego stanu osobowego. Wierzejewskiego udekorowano 25 grudnia 1919 r. Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari.

Po odzyskaniu niepodległości Wierzejewski nadal działał w harcerstwie, pozostał również w wojsku, m.in. w latach 1932-35 pełnił służbę jako zastępca komendanta – dowódca kompanii wartowniczej w Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte, gdzie działał jednocześnie w konspiracji. W 1935 roku został pozornie przeniesiony w stan spoczynku, co miało zmylić wywiad niemiecki. Został przedstawicielem firmy Smołobit w Poznaniu, która była zapewne firmą przykrywkową polskiego wywiadu. W tym czasie Wierzejewski został przydzielony do VII Dowództwa Okręgu Korpusu w Poznaniu, gdzie zajmował się tworzeniem struktur tzw. Tajnej Organizacji Wojskowej, działających jako Społeczna Sieć Informacji i Sieć Dywersji Pozafrontowej „Okrzeja”. Jej zadaniem było przygotowanie Wielkopolski na wypadek agresji niemieckiej.

Od 1936 roku Wincenty Wierzejewski wraz z bratem Janem organizował struktury Ruchu Harcerzy-Obywateli. Bracia byli również pomysłodawcami budowy pomnika upamiętniającego poległych w walkach o niepodległość skautów wielkopolskich obok jeziora Malta w Poznaniu.

Z powodu zbliżającej się wojny w 1939 roku Wierzejewski został zmobilizowany i przydzielony do Sztabu Głównego, z którym opuścił kraj, udając się do Wielkiej Brytanii. W roku 1940 brał udział w tworzeniu I Brygady Strzelców w 1 Korpusie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie stacjonującym w Szkocji. Po zakończeniu wojny przeszedł na emeryturę w stopniu kapitana, otrzymując później od władz na wychodźstwie awans do stopnia pułkownika. Pozostał na emigracji w Leeds, nie powrócił do kraju w obawie przed represjami ze strony władz komunistycznych.

W okresie powojennym rola Wincentego Wierzejewskiego w tworzeniu ruchu harcerskiego i w Powstaniu Wielkopolskim była przez władze marginalizowana. Wierzejewski jest autorem wielu rzeźb i obrazów m.in. o charakterze patriotycznym i sakralnym, jest twórcą pocztówek skautowych i patriotycznych, a także odznaki pamiątkowej 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich. Zaprojektował również odznakę 1 Brygady Strzelców w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie.

Zmarł 8 września 1972 roku w Leeds. Obok niego spoczęła jego małżonka Winifred Mary Wierzejewska. Przez kilka lat rodzina w Polsce czyniła starania, aby oboje mogli być zgodnie ze swoim życzeniem pochowani w Polsce.

Wincenty Wierzejewski został uhonorowany wieloma prestiżowymi odznaczeniami, m.in.: Orderem Wojennym Virtuti Militari V klasy z niskim numerem 847, Krzyżem Niepodległości z Mieczami, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921, Medalem 10-lecia Odzyskania Niepodległości, Medalem za Długoletnią (XX) Służbę. Pośmiertnie nadano mu Wielkopolski Krzyż Powstańczy.

Instytut Pamięci Narodowej wydał o Wincentym Wierzejewskim broszurę z serii „Bohaterowie Niepodległej”, która przedstawia osoby uczestniczące w zmaganiach o niepodległość Rzeczypospolitej w latach 1914–1918 oraz o granice Polski Odrodzonej w latach 1918–1921. Jej celem jest upamiętnienie heroizmu osób oraz czynów związanych z wydarzeniami tego czasu, jak również prezentacja wzorca postawy – poświęcenia dla idei niepodległości Polski.