E-Księgarnia-
Sonia Górzna
Sonia Górzna urodziła się 16 października 1919 roku w Poznaniu. W 1937 roku rozpoczęła pracę jako laborantka w Zakładzie Mikrobiologii Uniwersytetu Poznańskiego. Współpracowała z dr. Henrykiem Güntherem i dr. Franciszkiem Witaszkiem. Jednocześnie zatrudniona była w firmie Witaszka produkującej nici chirurgiczne Catgut.
W okresie II wojny światowej działała w Związku Odwetu ZWZ-AK Okręgu Poznańskiego, grupie kierowanej przez dr. Witaszka, zajmującej się akcjami sabotażowymi i dywersyjnymi. Sonia Górzna jako bliska współpracowniczka Witaszka, prowadziła pierwsze tajne laboratorium. Ulokowano je w łazience, w mieszkaniu rodziców Soni, które znajdowało się przy ulicy Kwiatowej 6 w Poznaniu. Ze względu na strategiczne znaczenie tego lokalu, rodzina Górznej podpisała prawdopodobnie na polecenie Witaszka, Niemiecką Listę Narodowościową tzw. Volkslistę. Stało się to możliwe, ponieważ matka Soni, Elżbieta z d. Wiese była rodowitą Niemką. W laboratorium tym oprócz Soni pracował sam Witaszek, dr Henryk Günther i narzeczony Górznej, Henryk Rakowski.
Sonia pracowała nad hodowlą kultur bakterii, m.in. tyfusu i wąglika. Otrzymywała je od współpracowniczki ze Związku Odwetu, Heleny Siekierskiej, która wynosiła je potajemnie z Zakładu Mikrobiologii Uniwersytetu Poznańskiego. Dodatkowo Górzna zajmowała się produkcją środków trujących i toksycznych do akcji sabotażowych. W wyniku rozpracowywania działalności ZWZ na terenie Okręgu Poznańskiego nastąpiła w kwietniu fala aresztowań. Wśród zatrzymanych członków grupy Witaszka znalazła się Sonia Górzna. Osadzono ją w Forcie VII w Poznaniu, gdzie mimo tortur stosowanych przez funkcjonariuszy gestapo nie ujawniła informacji dotyczącej działalności konspiracyjnej. Jedna z więźniarek Fort VII, Halina Ryffert, przebywająca wspólnie z Sonią Górzną w celi nr 29, tak opisywała stosunek gestapowców:
„Drwiny gestapowców wobec nas stawały się nie do zniesienia. Szczególnie często naigrywano się z szóstki kobiet z grupy dra Witaszka.”
Skazana na karę śmierci przez powieszenie, a następnie zgilotynowana. Wyrok wykonano 8 stycznia 1943 r. w Forcie VII. W trakcie egzekucji stracono narzeczonego Soni, Henryka Rakowskiego. Niemcy stosując wobec członków poznańskiego Związku Odwetu ZWZ-AK odpowiedzialność zbiorową, wywieźli siostrę Soni, Liliannę, do Oświęcimia. W Zakładzie Medycyny Sądowej do 1945 r. w słojach z formaliną przechowywano głowy Soni Górznej, Franciszka Witaszka i Henryka Günthera. Tego samego roku 25 listopada odbył się uroczysty pogrzeb tych głów na poznańskiej Cytadeli.
dr Izabella Kopczyńska, Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Poznaniu
Bibliografia:
A. Adamska, Dziewczyny z AK – Wielkopolanki, Poznań 2006.
H. Witaszek, Przyczynki do historii grupy konspiracyjnej dr Franciszka Witaszka z Poznania w latach 1939–1945, Poznań 1959 [maszynopis w: Archiwum Instytutu Zachodniego, Archiwum II wojny światowej, III−58].
Z. Jezierski, Służba zdrowia Okręgu Poznańskiego Armii Krajowej, „Archiwum Historii i filozofii medycyny” 2010, 73, s. 65−73.
A. Łuczak, A. Pietrowicz, Ze strachem pod rękę i śmiercią u boku… Wielkopolanki w konspiracji 1939−1945, Poznań 2006.
H. Michalska, Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939-1945. Poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej, Warszawa 1988.
A. Pietrowicz, W najtrudniejszych warunkach… Zaplecze studyjno-technologiczne Wielkopolskiego kierownictwa Związku Odwetu (1940−1942), „Glaukopis” 2014, 30, s. 118−140.
M. Przychodzki, Lekarze poznańscy w latach hitlerowskiej okupacji, „Przegląd Zachodni”, 1977, 1, s. 106−139.
H. Tycner, Grupa doktora Franciszka Witaszka w wielkopolskim ruchu oporu, „Przegląd Lekarski” 1967, 1 , s. 131−147.
H. Ryffert, Siła przeżyć, które odżyły, [w:] Pamiętniki ocalonych. Wspomnienia więźniów hitle-rowskich miejsc kaźni w Wielkopolsce, W. Jamrozik, M. Olszewski, oprac. Poznań 1983, s. 414-434.