Nawigacja

Aktualności

Upamiętnienie ofiar pierwszego niemieckiego obozu koncentracyjnego na okupowanych przez Niemców ziemiach polskich – Poznań, 10 października 2022

Podczas tegorocznych uroczystości wspominana była szczególnie „Poznańska Piątka” –  Jarogniew Wojciechowski, Franciszek Kęsy, Edward Kaźmierski, Czesław Jóźwiak i Edward Klinik, wychowankowie oratorium salezjańskiego w Poznaniu, konspiratorzy Narodowej Organizacji Bojowej i męczennicy Kościoła Katolickiego, po aresztowaniu we wrześniu 1940 r. osadzeni w Forcie VII.

W 2022 r. mija również 80. rocznica Ich śmierci w niemieckim więzieniu w Dreźnie.


Wybuch II wojny światowej był początkiem dramatu wielu narodów, które doświadczyły cierpień i okrucieństw wojennej zawieruchy. Polska została zaatakowana w 1939 r. przez dwóch najeźdźców: 1 września przez Niemców i 17 września przez sowietów.

Niemcy już od pierwszych dni września rozpoczęli zakrojone na dużą skalę działania w ramach Operacji „Tannenberg” oraz „Intelligenzaktion”. Operacja „Tannenberg”, przeprowadzona w 1939 r. w Polsce przez niemieckie grupy operacyjne Einsatzgruppen, była pierwszą zaplanowaną na masową skalę operacją eksterminacyjną w okresie II wojny światowej. Jej celem było wyeliminowanie polskich warstw przywódczych, w większości wpisanych przed wojną na tzw. listy proskrypcyjne. Do końca 1939 r. Niemcy na terenach okupowanych przez III Rzeszę zamordowali około 55 000 polskich obywateli, głównie Powstańców Wielkopolskich, Powstańców Śląskich, członków Polskiego Związku Zachodniego, nauczycieli, księży, urzędników, ziemian i chłopów.

Elementem tego zbrodniczego planu było utworzenie przez Niemców w październiku 1939 r. w Forcie VII w Poznaniu pierwszego na okupowanych ziemiach polskich obozu koncentracyjnego – Konzentrationslager Posen. Przez Niemców Fort VII określany był potocznie jako Lager der Blutrache – „obóz krwawej zemsty”, zemsty za przegrane Powstanie Wielkopolskie i utratę tych ziem w 1919 r. Obóz w Forcie VII był największym w Wielkopolsce ośrodkiem eksterminacji polskich elit, miejscem, w którym niemieccy oprawcy dopuszczali się niewyobrażalnego wręcz okrucieństwa. W pierwszej kolejności rozprawiono się z inteligencją wielkopolską jako możliwym zarzewiem przyszłego buntu oraz z Powstańcami Wielkopolskimi i Śląskimi uznawanymi za zdrajców niemieckiego państwa. Grupy te aresztowano na podstawie przygotowanych jeszcze przed wybuchem wojny list proskrypcyjnych, zaś same aresztowania traktowano jako element tzw. Intelligenzaktion – „operacji politycznego oczyszczania terenu”. Wraz z powstaniem i rozwojem na terenie Poznania i Wielkopolski struktur cywilnych i wojskowych Polskiego Państwa Podziemnego, coraz większą grupę więźniów stanowili przedstawiciele różnych tajnych organizacji, których działania były wymierzone przeciwko III Rzeszy. Do Fortu VII kierowano także osoby zatrzymane podczas łapanek. Od połowy 1941 r. trafiali tam również ludzie, którzy uchylali się od pracy na rzecz Niemców, tzw. „niedzielnicy”, czyli więźniowie okresowi, którzy przebywali w Forcie VII od zakończenia pracy w sobotę do poniedziałkowego poranka.

W październiku 1939 r., krótko po otwarciu Konzentrationslager Posen, w jednej z remiz artyleryjskich Fortu VII Niemcy uruchomili testową komorę gazową, w której stosowano przywożony w butlach tlenek węgla (czad). Ofiarami testów było kilkuset pacjentów Zakładu Psychiatrycznego w Owińskach oraz oddziału psychiatrycznego Kliniki Neurologiczno-Psychiatrycznej Uniwersytetu Poznańskiego. Proceder uśmiercania gazem trwał blisko dwa miesiące. Testy zarzucono, gdyż tlenek węgla uznano za mało „efektywny” środek zabijania.

Konzentrationslager Posen wykorzystywany był przez Niemców również jako miejsce, gdzie szkolili się oprawcy stanowiący podstawę załóg innych obozów koncentracyjnych na terenie okupowany przez Niemców Polski.

do góry